Transcribe your podcast
[00:00:00]

Ik ben klaar, Amarth met Krim correspondent, verzwegen geschiedenis en vandaag ga ik het hebben over dat de Holocaust niet de eerste genocide was door Duitsland. Aan de kust van Namibië, ingeklemd tussen de Atlantische Oceaan en de uitgestrekte woestijn, ligt een klein en merkwaardig plaatsje. Het heeft een Duitse naam, luidde Rietjes en er woont een bevolking van witte en zwarte mensen. De huisjes met een gele, roze, oranje gevels en knalblauwe daken steken opvallend af tegen het zachte goud van het woestijnzand dat door de straten veegt en tegen de gevels op kruipt.

[00:00:37]

Toeristen komen er om te wandelen door straten met namen als Bismarck en Von Lindqvist om te eten in Duitse restaurants en zich te verwonderen over hoe de geschiedenis de wereld heeft gevormd. Op een rotsachtig schiereiland dat de naam Shark Island draagt, kan worden gekampeerd. Winkeltjes verkopen Duitse memorabilia die opvallend militaristisch van aard zijn. Wie ernaar vraagt, krijgt van onder de toonbank souvenirs aangeboden met hakenkruisen en andere nazi tekens erop. Hier, maar ook in de rest van het land het ooit Duits-Zuidwest-Afrika werd genoemd, vond een bizarre geschiedenis plaats die door de Verenigde Naties en historici wordt erkend als de eerste genocide van de twintigste eeuw.

[00:01:21]

Het Duitse Keizerrijk onder Wilhelm de Tweede vermoordde er in vier jaar tijd zo'n 80.000 mensen. Het bleek een voorstudie te zijn voor wat dertig jaar later onder de nazi's in Europa zou plaatsvinden. Eerst nog wat verder terug in de tijd. De oudste inwoners van het gebied, de Sam, bewonen al sinds 300 jaar voor Christus de plaats die nu de Twijfel Fontein heet. Het grote plateau tussen de Kalahari en de Namibische woestijn, een plek van onbeschrijflijke schoonheid met hoge grassen en warmwaterbronnen, is sinds de veertiende eeuw na Christus van de mensen over wie dit verhaal gaat.

[00:01:59]

De Nama en de Herero, elk met hun eigen gebieden en leiders. In de loop van de tijd kwam er invloed van buitenaf. Zo werd de huidige hoofdstad Windhoek in 1840 gesticht door afstammelingen van witte boeren uit Zuid-Afrika. Vanaf die tijd kwamen er ook Duitsers naar het gebied, met name missionarissen. Zij leefden in vrede met de bevolking toen in 1883 de Duitse koopman Adolf Ludi reeds een stuk grond kocht aan de kust. Ludo Riiz kon ongestoord de eerste Duitse stad stichten die hij naar zichzelf vernoemde.

[00:02:30]

Onder de bewoners van het gebied, de Nama en de Herero, met elkaar in oorlog waren terwijl zij elkaar om graast gebieden voor hun vee bevochten, werd in achttien vierentachtig hun land verdeeld. Bij de Koloniale Conferentie van Berlijn eigenden de Britten zich de haven van Walvisbaai toe. De Duitsers namen de rest van het gebied. Het was een traag kolonisatie proces waarin de eerste jaren niet veel veranderde voor de lokale bewoners. In 1903, twintig jaar na de komst van leider Iets, woonden er zo'n vierduizend Duitse kolonisten.

[00:03:03]

De Herrero stonden niet direct vijandig tegenover de Duitse kolonisten, van wie velen er niet tot last waren, maar ze waren geenszins van plan hun vruchtbaarste gronden af te staan. Aan nieuwkomers besloot ze overeenkomsten met de Duitse gouverneur Theodor Lloyd wijn waarbij de kolonisten werd toegestaan land en vee van de Herero te huren. De verschillende leiders van de Herero hielden daarbij controle over welk land en welk vee. Maar begin 20ste eeuw groeide de onvrede onder veel Duitse kolonisten, hun onvrede, die gevoed werd door hun overtuiging dat zij het recht hadden om als witte Europeanen hun Lebensraum te vergroten.

[00:03:41]

Dit begrip Lebensraum is nu vooral bekend als een overtuiging die volgens de nazi's de bezetting van Europa rechtvaardigde. Maar het idee dat een mens een zekere hoeveelheid grond nodig heeft plus voldoende toevoer aan grondstoffen en voedsel, leefde al sterk rond 1900, toen veel Duitsers met honger en armoede kampten. Dat bij het winnen van die Lebensraum brute kracht nodig was, was een gegeven. Deze wereld wordt opnieuw verdeeld, schreef een Duitse soldaat onderweg naar Duits-Zuidwest-Afrika in 1904. We hebben meer ruimte nodig om te kunnen leven en die ruimte kan alleen door geweld worden verkregen.

[00:04:22]

Een van de luitenanten die een Duits-Zuidwest-Afrika de wapens opnam tegen de Herrero was Franz von EPP, die later een belangrijk lid werd van de Nationaal Socialistische Partij. Hij zou jarenlang verdedigen dat het Duitse volk zijn leefruimten moest uitbreiden ten koste van de zogenaamd lagere rassen, zowel in Afrika als in Oost-Europa. Wie denkt dat hij het recht heeft om land gewassen, vee, grondstoffen af te pakken? Die gedraagt zich ernaar. De Duitse minachting voor de Afrikanen werd begin vorige eeuw steeds openlijker en schaamteloos zeer zichtbaar.

[00:04:57]

Verkrachtingen, mishandeling en uitbuiting van Afrikanen waren aan de orde van de dag, terwijl de witte daders niet of nauwelijks gestraft werden. Uit politie verslagen bewaard gebleven in het Nationaal Archief van Namibië, spreekt de totale willekeur van het Duitse geweld tegen de Afrikanen. Kolonisten vonden bijvoorbeeld dat de kleinste misstap van Afrikaanse zijde en dat kon diefstal zijn, maar ook het uitblijven van een antwoord op een vraag Een afranseling met de Chambon! Rechtvaardigden een zweep gemaakt van nijlpaarden leer. Zo werd er in 1902 melding gedaan van een Duitse bakker genaamd Shaver, die de oudere Herero kapitein Azaria Roura ervan beschuldigde niet genoeg respect te betonen.

[00:05:43]

Hij sleurde de oude man uit zijn winkel en ranselde hem op straat af tot er bloed vloeide. Deze vernedering van een hooggeplaatste Herero leider, iemand op leeftijd nota bene, was een klap in het gezicht van het volk waartoe hij behoorde. Gouverneur Lloyd Wayn bemoeide zich er persoonlijk mee, in de hoop dat het niet zou leiden tot wraak van de Herrero. Het mocht niet baten. Ook het bemiddelen van Duitse missionarissen niet. De houding van de Duitse soldaten in het algemeen en van een Duitse generaal in het bijzonder was de aanleiding voor een bloedige opstand.

[00:06:18]

Ralph Tsuen, een jonge generaal met een gewelddadig en onvoorspelbaar karakter, had destijds de leiding over de Sjoerds troepen, het Duitse koloniale leger in Noord Herero land. Vijf weken voor de Herrero opstand in volle hevigheid losbrak, had deze Duitse generaal de leiders van verschillende Herrero groepen uit het noorden van het land nog bij elkaar geroepen. Hij probeerde ze in zijn voorts te overtuigen grote delen van hun grond aan de Duitsers te geven. Toen ze weigerde, liet hij de mannen ondanks hun hoge positie hardhandig het fort uitzetten en zette hij in de veronderstelling dat ze niet konden lezen en schrijven.

[00:06:55]

Een paar kruisjes bij hun naam. Het veroorzaakte een nieuwe, hevige golf van verontwaardiging onder de Herrero. Een deel van hen begon zich te beramen op verzet. Dat brak vijf weken later, in januari 1904, los na een misverstand in het stadje OCA Handa. Onder de columnisten aldaar deden geruchten de ronde dat een groep van 300 Herrero ruiters onderweg was naar OKE Handa. Zij zouden uit zijn op oorlog met de Duitsers, dus de kolonisten verschansten zich in hun fort.

[00:07:24]

Toen na een paar dagen nog steeds niks gebeurde, gingen twee Duitsers op onderzoek uit. Bij de grenzen van de stad kwamen zij inderdaad gewapende Herrero tegen. Ze haastten zich in paniek terug en brachten verslag uit aan generaal Surin, die zonder aarzelen een alarmerend telegram naar Duitsland stuurde met de mededeling dat er een opstand was uitgebroken. Er was alleen helemaal geen sprake van een opstand. De gewapende ruiters hadden zich in de nederzetting verzameld voor een belangrijk overleg met Samuel, maar Herrero de Herero, leider van het gebied over grond kwesties die niets met de Duitsers te maken hadden.

[00:08:01]

Toen de Herero erachter kwamen dat de zo gehate Generaal Tsuen om versterking had gevraagd en dat er dus nog meer Duitse soldaten uit de hoofdstad Windhoek aan zouden rukken, laaide hun woede op. Ze hadden naar de mishandeling van Azaria Rua. Het innemen van het landerd zuren en alle geweld op straat genoeg vernederingen doorstaan. Als de Duitsers oorlog wilden, dan konden ze die ook krijgen. In de dagen erna een razende Herrero als een storm door het land. Gewapend met geweren, knuppels en messen vielen ze Duitse boerderijen binnen, doodden columnisten, terwijl die soms nog lagen te slapen.

[00:08:36]

Ze namen vee terug dat van hen was gestolen en rekende af met Duitsers die Herrero vrouwen hadden verkracht of Herero mannen hadden gedood of mishandeld. Nu het geweld onder zijn mensen was losgebroken, besefte maar Herero dat oorlog onvermijdelijk was. Hij liet een bevel rondgaan waarin de regels van de strijd duidelijk werden aangegeven. Zo mochten vrouwen en kinderen geen slachtoffer worden. De Herero hielden zich daaraan, blijkt uit de vele verslagen die bewaard zijn gebleven. Toen bijvoorbeeld de Duitse boer Langen op 12 januari 1904 uit zijn huis werd gesleurd en door Herrero werd doodgeslagen, liet de opstandelingen de rest van het gezin met rust.

[00:09:16]

De vrouw renden in paniek het bos in twee kinderen met zich meesleuren. Een derde kind in het huis achterlatend. Een dag later werd mevrouw Langen door patrouillerende Herrero opgepikt en bij de Duitse instanties in elkaar hun ja afgezet. Het kind dat achterbleef in het huis werd ontdekt door een Herero herder die haar veilig afleverde bij een Duitse missiepost. Desondanks werd De Herrero door Duitse media afgeschilderd als een beestachtige wilde Ling voor wie vrouwen en kinderen dienden te vrezen. De angst en afkeer voor de bloeddorst van de Afrikaanse mens ging hand in hand met de overtuiging dat deze het continent niet verdiende.

[00:09:55]

Het was zaak om de Afrikaan helemaal uit te moorden. Bijvoorbeeld door zijn waterbronnen te vergiftigen, zoals een behulpzame Duitser aan keizer Wilhelm de Tweede opperde. Hij schreef We vechten tenslotte niet tegen een vijand die de regels van de eer volgt, maar tegen wilden. Nooit moeten we toestaan dat de zwarten triomferen. De gevolgen van zo'n overwinning zouden verschrikkelijk zijn, omdat ze nu al geloven dat Afrika van hen is. Dat de bevolking van Duitsland zo reageerde, was niet vreemd.

[00:10:27]

Daags na de opstand in ook al hun jaar lanceerde de Duitse Koloniale Vereniging een campagne waarin gewaarschuwd werd dat en ik citeer Europeanen zichzelf alleen kunnen onderscheiden door de suprematie van hun ras te allen tijde te verdedigen. Een grootscheepse militaire interventie was noodzakelijk, vonden de Duitsers, al was het om de suprematie van het zogenaamde Duitse ras te bewijzen. Het was bovendien een uitgelezen kans voor het tweede Duitse Rijk om op internationaal niveau zijn spierballen te laten zien. De oorlog tegen de Herrero en later ook de Naema was belangrijk voor Duitsland.

[00:11:02]

Het land reserveerde maar liefst 585 miljoen mark voor de beoogde kosten van de operatie. In totaal zouden er 6 duizend soldaten ingescheept worden, veel meer dan het aantal kolonisten dat ze moesten verdedigen. Vanaf half februari 1904 verliet een gestage stroom aan oceaanstomer de Duitse havens, met aan boord honderden enthousiaste vrijwilligers. Doorgewinterde koloniale soldaten en ladingen van de modernste wapens. Dagboeken en brieven uit die tijd geven een beeld van de drijfveren van de Duitse soldaten. Zo schreef kapitein Maximilian Bayer dat het proces van kolonisatie en uitroeiing van de oorspronkelijke bevolking de wil van God was.

[00:11:46]

Hij schreef Onze heer heeft de natuurwetten zo gemaakt dat alleen de sterksten zullen blijven bestaan in de wereld en zo dat de zwakken en nutteloze en zullen vergaan ten gunste van de sterken. Dit proces wordt uitgevoerd op verschillende manieren, zoals bijvoorbeeld het einde van de Amerikaanse indianen, omdat zij zonder nut waren in de ontwikkeling van een wereld die reikt naar een hoger niveau van beschaving. Op dezelfde manier zal de dag aanbreken dat wanneer de Hottentotten tot zal uitsterven, hetgeen enkel verliezers zijn voor de mensheid omdat zij tenslotte allemaal niet meer dan geboren dieven en rovers zijn.

[00:12:26]

Niets meer. Einde citaat. Onderleider. Maar Herero hadden zich na de plunderingen inmiddels 4.000 strijders verzameld. De Herero trokken zich terug in het bergachtige gebied. Ook kan Gyra waar ze zich beschermd wisten door een wirwar van rotsachtige kloven en gewapende mannen van hun leider. Die hadden de taak dertigduizend Herrero en een gigantische kudde van zo'n veertigduizend dieren te beschermen. Ze wachten of de Duitsers wilden onderhandelen, maar werden meermaals aangevallen. Dat leverde weinig op en na een aantal nederlagen trok gouverneur Lloyd Wayne zich terug, tot grote frustratie van de bevelhebbers in Duitsland.

[00:13:04]

Het was van het grootste belang dat deze slag gewonnen zou worden om redenen die de Herrero niet konden voorzien. De tijd van onderhandeling en de tijd van een gedeeld bestaan op Zuid-West Afrikaanse grond was voor de Duitsers voorbij. Besloten werd om de genadeloze Lothar von Trotta als leider aan te stellen. Lothar von Trotta had ervaring in het bruut neerslaan van koloniale opstanden van The Boxer Rebellion in China tot de Whahaha. Opstand in Duits-Oost-Afrika, waar hij massa executies had laten uitvoeren en complete dorpen had laten platbranden.

[00:13:42]

Een tijdgenoot van Von Trotta, schrijft historicus Tim te Wierik in zijn onderzoek naar de genocide in Namibië, beschreef hem als een menselijke haai en het meest bloeddorstige beest in het Duitse leger. Het was precies deze reputatie die hem tot een favoriet bij Kaiser Wilhelm, de tweede had gemaakt. Von Trotta organiseerde in augustus 1904 een grootscheepse militaire actie tegen de Herrero, die zich op dat moment 300 kilometer ten noorden van Windhoek ophielden. De plek werd Waterberg genoemd en gold als een van de laatste plekken waar nog bronnen te vinden waren voordat de droge zandvlakte van de Kalahari woestijn, die de Herrero oma Rheko noemde, begonnen.

[00:14:25]

Hier, tussen eeuwenoude vijgenboom en in de schaduw van majestueuze rode rotsen, wachten zij nogmaals tot de onderhandelingen met de Duitsers weer zouden aanvangen. Dat gebeurde ook hier niet. In wat de Slag van Waterberg genoemd zou worden, stierven duizenden Herrero door Duitse kogels, kanonnen en granaten. Von Trotta liet de waterbronnen afschermen en joeg de overlevenden de oma haken in. Hij wist dat hun in de genadeloze leegt van de woestijn de dood wachtte. In de Duitse geschiedenisboeken van het begin van de vorige eeuw werd de slag herinnerd als een triomf.

[00:15:03]

Men schreef en ik citeer de haastige vlucht van de Herero naar het zuidoosten. In de Waterloos oma haken zou zijn lot bezegelen. De omgeving van zijn land zou hem vernietigen op een manier waarop geen enkel Duits wapen dat zou kunnen zijn boots, rochel en woedende schreeuw van waanzin en Gode in De sublieme leegte van de eeuwigheid. De klacht van De Herrero was tot een einde gebracht en ze waren gestopt te bestaan als een onafhankelijk volk. Dit was niet zomaar een militaire actie, waarbij door een speling van het lot bijna de gehele bevolking omkwam.

[00:15:39]

Lothar von Trotta had niets minder voor ogen dan de volledige uitroeiing van de Herrero. In dagboeken van soldaten, zoals een majoor genaamd Stillman, werd daardoor historici bewijs voor gevonden. Stuurman schreef Ons was vooraf expliciet verteld dat waar we mee te maken hadden de uitroeiing was van de volledige stam niets levens mocht gespaard worden. Om zijn plannen voor de manschappen volkomen helder te laten zijn, deed Van Trotta in oktober 1904 een vernieuwd Doense beveel uitgaan. In dit bevel tot vernietiging in het Duits en in ojgy Herrero opgesteld, de taal van de Herero, stelde hij de grote generaal van de machtige keizer, dat binnen de Duitse grens.

[00:16:24]

Elke Herrero met of zonder wapen, met of zonder vee zal worden neergeschoten. Hij liet kopieën van de verklaring om de hals van een aantal gevangengenomen Herrero binden en Jugend terug de woestijn in, zodat ze het nieuws onder de Hunnen zouden verspreiden. Er zijn kopieën van het vernieuwde MS Beveel bewaard gebleven in het Nationaal Archief van Botswana, onder anderen. Historici beschouwen het als een geschreven bewijs dat Duitsland de oorlog niet alleen bedoelde om een opstand de kop in te drukken.

[00:16:56]

In hun boek De keizers Holocaust, Germany's Forgotten Genocide en de Colonial Roots of nazisme schrijven David OLO's, Soga en Kasper Eriksson hierover dat het doel was om de Herero als etnische groep uit te wissen, dan wel door hun uitroeiing, dan wel door hen volledig uit de kolonie te verwijderen. In een tijd waarin ideeën als Lebensraum en raciale zuiverheid in volle overtuiging werden aangehangen, zagen Von Trotta en zijn bevelhebbers de uitroeiing van de Herero als een onvermijdelijke fase in een bredere Rassel oorlog.

[00:17:30]

Maar de Duitsers onderschatten de weerstand. Generaal Von Trotta had weliswaar een groot deel van de Herero de dood in gejaagd. De overgebleven leden van het volk had hij onderschat. Ook de Naema, met wie de Herrero in een slepend conflict verwikkeld waren, verzetten zich nu tegen de Duitsers. Zij waren kleiner in aantal tweeduizend tegenover inmiddels vijftienduizend Duitsers. Maar zij kenden in hun leider Hendrik Witte Booi een strategische leider die al decennia een doorn in het oog van de Europese bezetter was.

[00:18:02]

In de hoop dat een dreigement effect zou hebben, vaardigde Von Trotta in april 1905 een nieuw bevel uit. Dit keer was het gericht aan een Naema en uit de tekst sprak een vergelijkbare intentie als in het vernietigingen bevel dat hij naar de Herero het uiteengaan kende en de Naema soms niet. Het lot van een Herrero schreef hij, die door de machtige Duitsers de woestijn in gedreven waren. En hij schreef. Ik vraag u waar, seinde Herrero vandaag. Waar zijn hun koningen vandaag?

[00:18:30]

Namen die zich vrijwillig overgaven, zouden gespaard en vergeven worden. Zij die dat niet deden, schreef Von Trotta, wachtte hetzelfde ongelukkige lot als de Herrero die in hun blindheid geloofden, zoals Von Trotta schreef. Dat zijn succesvolle oorlog konden voeren met de machtige Duitse keizer en het grote Duitse volk. In de Herrero zij die waren overgebleven, vochten tot hun laatste snik tegen de roof van hun land. Een van de meest succesvolle en meest bewonderde leiders van het verzet onder de Herero was de jonge Jacob Morena.

[00:19:03]

Onder zijn leiding werd al sinds oktober 1903 een venijnige guerilla oorlog tegen de Duitsers gevoerd. Morena voerde aan de lopende band korte aanvallen uit op Duitse wachtposten en boerderijen en gebruikte de buit om zijn leger te versterken. Patrouilles die hem op de hielen zaten lokte hij onherbergzame gebieden in, totdat ze uitgeput en gedesoriënteerd de achtervolging staakten en terugkeerde.

[00:19:28]

In een interview met een Zuid-Afrikaanse journalist uit 1905 werd Marinka gevraagd of hij soms niet wist dat hij het opnam tegen een van de grootste militaire machten ter wereld. Dat wist hij heus wel, was zijn antwoord. Maar, zei hij. De Duitsers kennen ons land niet. Ze weten niet waar ze water kunnen vinden en ze begrijpen guerrilla oorlogsvoering niet. Maximilian Bayer, de kapitein die onderweg naar Namibië in zijn dagboek schreef dat de uitroeiing van een inheems volk de wil van God was, beschreef Morene als een indrukwekkende persoonlijkheid en een vijand die ons respect verdient.

[00:20:04]

Zijn militaire succes leverde meringue bij de Duitsers de bijnaam der Schwartze Napoleon op en Marina's aantrekkingskracht bleef groeien. Niet alleen door zijn succes, maar vooral omdat hij leek te staan voor een verenigd idee van Afrika. Geboren uit een Naema moeder en een Herrero vader werd hij niet beperkt door de oude vetes tussen de twee volken. De krijgers die hem volgden, een aantal dat groeide van slechts 11 tijdens zijn eerste aanval op de kolonisten in 1903 naar 300 tot de tanden bewapende ruiters te paard.

[00:20:38]

In 1905 waren mensen die niet vanuit etnische achtergrond aansloten, maar vanuit een antiek koloniale overtuiging. Alleen samen zouden ze de Duitse bezetter weg kunnen werken. Maar het was een kwestie van tijd voordat zij sterk uitgedund de strijd verloren. Naema leider Hendrik with Boys stierf op 29 oktober 1905 in zijn laatste veldtocht tegen de kolonisten. Hij was 81 jaar en had bijna zijn hele leven gevochten voor behoud van zijn land en zijn volk. Jacob Marinka behaalde nog een paar jaar successen tegen de Duitsers.

[00:21:13]

De hulp van een andere imperialistische grootheid, Groot-Brittannië, werd hem fataal. Hij stierf tijdens een gevecht tegen de legers van Duitsland en Zuid-Afrika op 20 september 1907. Hij was 32 jaar en vond de dood op een plek die eenzaamheid heette. Daar hield de ellende voor de Nama en de Herero niet op. Na een maandenlange klopjacht, waarbij ze werden verdreven naar de onherbergzame delen van het land waar amper iets te eten te vinden was, begonnen de overlevenden zich over te geven.

[00:21:46]

Uitgemergeld en doodsbang doken ze de meesten van hen, kinderen en vrouwen, op in Duitse nederzettingen. Vanaf februari 1905 begonnen de Sjoerds troepen hen te verzamelen. Von Trotta keerde onder grote politieke druk na ophef over zijn optreden terug naar Duitsland. Friedrich von Lindqvist nam het roer over als gouverneur van Zuidwest-Afrika. Onder hem zou de genocide op de Herero en de Nama worden voltooid. Nu het land bijna volledig gezuiverd was van zijn oorspronkelijke bewoners en men de beschikking had over machteloze mensen, werd nagedacht over wat zij konden betekenen voor Duitsland.

[00:22:23]

Besloten werd dat ze in afgesloten kampen zouden worden geplaatst en in ruil voor voedsel moesten werken. Per veegwagens werden de Herero en de Nama naar deze concentratiekampen gebracht. Duizenden metalen plaatjes werden gedrukt, elk met het wapen van keizer Wilhelm, de tweede erop en voorzien van een uniek nummer. De gevangenen kregen het plaatje om hun nek gebonden, zodat ze eenvoudig geregistreerd konden worden. De kampen werden gebouwd bij steden en nederzettingen waar arbeid nodig was. In Windhoek werden vierduizend Herero en Nama vastgezet.

[00:22:56]

In Swakopmund werden twee kampen gebouwd waar drieduizend mensen op elkaar gepakt zaten. Bedrijven kregen de kans om arbeiders te huren. Sommige bedrijven hadden zelfs hun eigen concentratiekampen. De firma Lenz, die een spoorweg aanlegde, had in 1906 2014. gevangenen tot haar beschikking. Zes maanden later waren daarvan dertien 159 overleden. Dit was een relatief nieuw fenomeen in ware concentratiekampen geweest in Zuid-Afrika, op Cuba en in bovendien haul, elk met hun eigen gruwelijke geschiedenis. Het grote verschil was dat die het doel hadden om vrijheidsstrijders te isoleren van hun omgeving.

[00:23:37]

Daar was in Zuidwest-Afrika geen sprake van. De mensen die de Duitsers hier bij elkaar brachten waren gewone mensen, net als de Joodse mensen in de Tweede Wereldoorlog. Het doel van deze kampen was niet om een opstand te onderdrukken. Het doel was volledig onderwerping en uitbuiting van een volk. In het zonnige kuststadje Luden Rietjes, waar dit verhaal begon met zijn Duitse straatnamen en vrolijk gekleurde huisjes, stond een concentratiekamp dat anders was dan de andere kampen in Namibië. Het stond precies op de plek waar toeristen nu hun tenten opslaan tussen de rotsen van het schiereilandje dat uitkijkt op de oceaan Shark Island.

[00:24:17]

Het was een plek zonder beschutting tegen de harde oceaan winden en temperaturen die s nachts net boven het vriespunt kwamen. De gevangenen werden tewerkgesteld om een nieuwe kade in de haven van Luden iets aan te leggen. Een plan dat al na een paar maanden gestaakt werd omdat er te veel mensen stierven. Sommigen werden in ondiepe graven aan de rand van de stad gegooid, maar de meesten werden eenvoudigweg in zee gedumpt. Met als gevolg dat er regelmatig doden door zeeleeuwen aangevreten lichamen op het strand aanspoelden.

[00:24:46]

Tot de dag van vandaag is de bodem van de baai van Ludo iets bezaaid met skeletten en verroeste ketens. Een van de vele gruwelijke eigenschappen van Shark Island was dat het kamp in het volle zicht van de bewoners van Lider iets lag. Het stadje kende maar een handvol witte bewoners, zo'n 1.200 mensen, en het kan niet anders dan dat zij in hun dagelijks bestaan geconfronteerd werden met de verschrikkingen van het kamp. In de documentaire Genocide en de Second Raye noemt Ben Medley, hoogleraar geschiedenis aan de Yale universiteit, het een blauwdruk van het concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog.

[00:25:21]

En hij zegt het idee om mensen te isoleren en ze zo snel mogelijk te vernietigen. Is waarschijnlijk geboren op Shark Island in Duits-Zuidwest-Afrika. Duitsland verloor Zuidwest-Afrika na de Eerste Wereldoorlog aan het Verenigd Koninkrijk, maar de extreem rechtse beweging die na de ineenstorting van het Tweede Rijk opkwam, bestond voor een deel uit voormalig koloniale soldaten. De eerste Duitse gouverneur van Zuidwest-Afrika was Heinrich Keuring geweest. De vader van het nazi kopstuk Hermann Göring ojga. Officier die in Zuidwest-Afrika hoofden op sterk water zette om bewijs te zoeken voor de inferieure tijd van de Afrikaanse mens, zou voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog cursussen ontwikkelen voor SS artsen en talloze artikelen publiceren over rassen zuiverheid, onder meer bij Joodse en niet-Joodse huwelijken.

[00:26:14]

Het totalitaire regime van de nazi's is niet opeens ontstaan. Laat deze geschiedenis zien. Het is een ontwikkeling geweest en een van de belangrijkste groeispurt en vond plaats in Zuidwest-Afrika. Toen opvattingen over de waarde van de ene mens ten opzichte van de ander leidden tot het berekend uitmoorden van een volk. Zo is Namibië met het nazisme van Adolf Hitler verbonden. Het nazisme was het hoogtepunt van een decennialange ontwikkeling van ideeën en experimenten die Europese wereldmachten in verre uithoeken van de wereld uitvoerden.

[00:26:48]

De beweegredenen, theorieën en strategische keuzes van de Duitsers in het verre Afrika en andere gekoloniseerde gebieden staan ook niet los van hoe de nazi's trachtten Europa te koloniseren. In het vruchtbare Oekraïne vestigden Duitse boeren zich tijdens de Tweede Wereldoorlog op de grond van Oekraïense families, terwijl Slavische volken die volgens de nazi's evenzeer zogenaamde Untermenschen waren als Joden, Roma, Sinti en Afrikanen in concentratiekampen werden gedreven. Wat toen Untermenschen waren, noemde Von Trotta dertig jaar eerder, toen hij het over de Herrero in de namen had, un mention.

[00:27:28]

De manier waarop de nazi's in Europa Grondin pikten, mensen uit hun huizen verdreven en in concentratiekampen bijeen dreven, was een gigantische uitvergroting van de manier waarop dat in Zuidwest-Afrika gebeurde. Sterker nog, de manier waarop Duitsland trachtte Europa te koloniseren was volgens Gehring niet heel anders dan hoe het handjevol Europese landen driekwart van de wereld had ingenomen. Het Britse Rijk is niet gebouwd met enig respect voor de principes van menselijkheid, zei Hermann Göring in aanloop naar de Neurenberg processen, zoals ook Amerika volgens hem zijn weg naar een rijke Lebensraum had vrijgemaakt door middel van revolutie, bloedbaden en oorlog.

[00:28:10]

Hoe liep het af? Voor de Herero en de Nama? In 1908 werden de Duitse concentratiekampen in Afrika gesloten. Het Duitse Rijk had zijn militaire macht met succes bewezen. In vier jaar tijd hadden ze 65.000 van de tachtigduizend Herero uitgemoord en tienduizend van de twintigduizend Nama. Zo was het land van de Duitsers geworden Zuidwest-Afrika werd in het thuisland verkocht als klein Duitsland onder de Afrikaanse zon. De genocide die dit mogelijk had gemaakt, werd genoeglijk vergeten, een nieuwe geschiedenis werd geschreven, eentje waarin de militaire superioriteit van Duitsland centraal stond.

[00:28:50]

Voor de gevallen Duitse soldaten werden standbeelden opgericht en blinkende militaire begraafplaatsen aangelegd. De oorspronkelijke bevolking trok zich terug in door Duitsland aangewezen reservaten, waar de grond zo door en waardeloos was dat ze gedwongen waren naar de steden te trekken en voor de Duitsers te werken. Nadat op een ander continent een nieuwe genocide was uitgevoerd en Duitsland na het verlies van de oorlog in het reine moest zien te komen met zijn verleden, werd het verband tussen de twee genocides al helemaal verzwegen.

[00:29:21]

In Europa beschouwde men de Joodse Holocaust als een geïsoleerd kwaad en keek men niet meer om naar die paar jaar dat Duitsland in Afrika was geweest. In wat na de Duitse overheersing Namibië werd genoemd tussen de uitgestrekte zandvlakte van de Kalahari in het koude water van de oceaan, bleef de geconstrueerde geschiedenis van een heldhaftig Duitsland intussen in stand en niemand sprak over de genocide op de Herero en de Nama. Dat is waarom wie nu naar Namibië gaat, kan kamperen op een plek waar het eerste dode kamp in de geschiedenis heeft gestaan.

[00:29:58]

Waarom je met een Duits biertje in de hand met de voeten in de zee kan staan, waarin even verderop honderden skeletten van mannen, vrouwen en kinderen liggen? Het verzwijgen van de geschiedenis neemt hier hallucinante vormen aan. In Swakopmund, de tweede stad van het land, kan je winkelen in een mall van de firma Wouwerman Brock, op dezelfde plek als waar de firma Wouwerman hun eigen concentratiekamp exploiteerde. De slogan van de firma luidt Making your life. Easier. Sinds Etien Nijns, die voor.

[00:30:32]

Het trauma van de genocide zit zo diep bij de Herero en de Nama dat velen er geen woorden aan kunnen geven. Een van de overlevenden die door de Duitsers met haar familie de woestijn in gedreven was, liet optekenen dat ze weigerde terug te denken aan de gruwelijkheden die ze had meegemaakt. Het leek allemaal geen zin te hebben. Want, zei ze. De wind heeft zand over onze voetstappen en tranen geblazen. Met grote dank aan het onderzoek van Chanda Secunda en Tim te Wierik.

[00:31:04]

Wil je meer verhalen horen en ben je nog geen lid? Ga dan naar de correspondent Pantanal Slash Word lid.