Hallo, ik ben Lennert Hofman. Ik schrijf voor De Correspondent over verborgen oorlogen. Ik ga straks een verhaal lezen over drones. Niet de super dure grote drones waar ik eerder over schreef, maar deze keer over de kleine, goedkope modellen voor een paar honderd euro. Knutsel je je eigen drone in elkaar? Weet je daar een boom aan vast? Dan heb je al vrij snel een effectief wapen. Steeds meer landen en gewapende groeperingen doen dat. Minder duidelijk is hoe je jezelf daartegen beschermt.

Toen onderzoekers van de Verenigde Naties in 2019 een paar neergestorte drones uit Jemen onderzochten dit is er een opvallende ontdekking. De onderdelen van drones waarmee Houthi rebellen de peperdure luchtafweersystemen van Saoedi-Arabië aanvielen en hooggeplaatste Jemenitische militairen hadden gedood, kon je gewoon online bestellen. De propeller motor van een dreun die ze daarvoor gebruikte, kost op een Duitse website voor modelvliegtuigen nog geen twaalfhonderd euro. Daarmee kan de drone, inclusief 18 kilo explosief materiaal met een maximale snelheid van 250 kilometer per uur een afstand afleggen van 500 kilometer.

Ter vergelijking daarmee ben je in twee uur in Parijs. Een andere drone die ze gebruikt om inlichtingen te verzamelen, blijkt vrijwel identiek aan een Chinees modelvliegtuig dat exclusief elektronica nog geen 300 euro kost. De afgelopen maanden schreef ik geregeld over militaire drones. De meest geavanceerde modellen kunnen dagenlang op kilometers hoogte door de lucht zweven om inlichtingen te verzamelen, vijanden te identificeren en kunnen met precisie geleide munitie aanvallen. Maar minstens zo interessant zijn goedkope, steeds makkelijker te verkrijgen modellen die je met een beetje kennis van ARO dynamica ombouwt tot effectieve aanvalswapens.

Dit soort drones zijn misschien nog wel belangrijker voor toekomstige oorlogsvoering dan de prijzige hoog technologische modellen van de Amerikanen en andere militaire grootmachten. Want wat de hoeft te doen staat voor een ontwikkeling die veel verder reikt dan alleen Jemen. De veelal civiele technologie voor dit soort drones ontwikkelde zich de afgelopen jaren razendsnel en is dankzij de groeiende online deck markt gemakkelijk te verkrijgen, zegt Wim Zwijnenberg, onderzoeker bij vredesorganisatie PAX. Niet alleen rebellen zoals de Jemenitische Houthi, maar ook landen maken daar gretig gebruik van.

Waren Amerikaanse of Israëlische drones voor landen als Polen, Turkije, Syrië of Belarus? Tot voor kort nog onbereikbaar vanwege strenge export restricties of torenhoge kosten. Tegenwoordig bouwen ze hun drones zelf. En dat heeft grote invloed op de markt voor militaire drones. De gevolgen daarvan zie je in oorlogen overal ter wereld terug. In Oekraïne en Jemen worden minstens 40 verschillende soorten drones uit 12 verschillende landen gebruikt, variërend van kleine commerciële modellen tot grote militaire drones, schrijft Paks in een rapport uit september.

Zwijnenberg zegt. Je ziet nu een shift naar kamikaze drones die zich op een doelwit storten. Daarmee heb je eigenlijk voor vrij weinig geld een precisiewapens zonder dat je zelf risico loopt, terwijl je wel grote schade aanbrengt aan je tegenstander. De markt is booming. Zo bouwt het Poolse techbedrijf Double Q-Beach Group. De worm heet een mini drone die zelfstandig op zoek gaat naar een doelwit, om zich daar vervolgens op te storten. Ondanks een wapenembargo van de EU doken ze op in de Libische burgeroorlog en Australisch defensiebedrijf ontwikkelde een kamikaze drone van ongeveer 15 centimeter die eruitziet als een enorme kogel.

Het Turkse leger neemt volgend jaar de pago in gebruik. Dat is een soort vliegende handgranaat die vanuit een pijp lanceert en in een rugzak kunt transporteren. Zwijnenberg zegt Dat is waar de markt zich nu op richt. Makkelijk te gebruiken kleine drones. Ze hoeven niet eens heel ver te kunnen vliegen, als het maar niet te veel geld kost. Dat soort drones gaan we steeds vaker terugzien in oorlogen, verwacht hij. Hij zegt De vraag is eigenlijk wie buiten aka 47 van de drones een goedkope, makkelijk te produceren drone die heel effectief is hoe effectief drones zijn, bleek eind september, toen het Azerbeidzjaanse leger een grootschalig offensief tegen Armeense nederzettingen en troepen in de betwiste regio Nagorno-Karabach begon.

De verouderde Russische luchtafweersystemen van de Armeniërs bleken kansloos tegen de Israëlische en Turkse drones van Azerbeidzjan, die met tientallen tegelijk toesloegen. De sensoren van de Russische luchtafweersystemen zijn ontworpen om snel bewegende straaljagers of raketten te identificeren en aan te vallen, terwijl de kleine, langzame drones werden genegeerd, schrijft onderzoeker Gustavo Grasso op de website van de European Council on Foreign Relations. Omdat de Armeniërs ook geen stoorzenders hadden om de signalen tussen de drones en de grond piloten te verstoren, konden de drones van Azerbeidzjan zich dagenlang vrijelijk bewegen.

Toen Rusland uiteindelijk hun stoorzenders inzette, stuurde de Azerbeidzjanen Israëlische kamikaze drones die niet in verbinding staan met grond piloten, maar zelfstandig op zoek gaan naar een doelwit om zich daar vervolgens op te storten. Na zes weken strijd was de oorlog beslist in het voordeel van Azerbeidzjan. Maar het kan nog gemakkelijker. Begin 2017 richtte Heeres de Alignment Aircraft of the Mujahedin eenheid op die drones, die in iedere speelgoedwinkel kan kopen, ombouwde tot een soort vliegende boobytraps. Veiligheidsdiensten waarschuwen al jaren dat ze die kennis willen gebruiken voor aanslagen in Europa.

Eind oktober hield de Franse agenten tijdens een verkeerscontrole nabij Nancy nog een 22 jarige man aan die dit vermoedelijk van plan was. ISIS staat daarin niet alleen. In 2017 viel de PKK een groep Turkse soldaten aan met een commerciële Hobie drone, waaraan een explosief was gemonteerd. In 2018 pleegde een groep overlopers uit het Venezolaanse leger op die manier een aanslag op president Nicolas Maduro. Hamas, Hezbollah en Oekraïense separatisten gebruiken al jaren commerciële Hobie drones voor verkenning, surveillance en aanvallen.

Zelfs Mexicaanse drugskartels namen tot aanvalswapens omgebouwde Hobie drones op. In een wapenarsenaal. Dat landen zich zorgen maken over de verspreiding van drones zie je aan de investeringen die ze doen om zich te beschermen tegen drone aanvallen. De markt voor anti drone maatregelen groeit tot 2026 naar verwachting met bijna 30 procent tot 3,7 miljard euro, stelt het Indiase Amerikaanse adviesbureau Grant View Resort. Er bestaan inmiddels Leeser wapens om drones mee uit de lucht te schieten. Jammers om de verbinding tussen drone en een opreden te verstoren.

Er worden zelfs roofvogels getraind om drones te vangen. Maar de technologie die ons tegen drones moet beschermen, kan ook negatieve of zelfs gevaarlijke toepassingen hebben. Om grootschalige aanvallen met drones af te slaan, moet een luchtafweersysteem snel kunnen reageren, veel sneller dan een mens kan en dus wordt er steeds vaker geopperd om het identificeren en aanvallen van vijandige drones over te laten aan computers. Daarmee komen autonome wapensystemen, ook wel killer robots, weer een stap dichterbij. En dat creëert een hele hoop nieuwe problemen, waarschuwt een groep van meer dan 150 Nederlandse wetenschappers op het gebied van kunstmatige intelligentie en robotica.

Begin december, in een brief gericht aan de regering, roepen ze op tot een verbod op autonome wapensystemen. Ze schrijven zodra deze doos van Pandora geopend. Het was een heel moeilijk te sluiten zijn of hun oproep op tijd komt, of dat ernaar wordt geluisterd, is maar zeer de vraag. Chinese droom bouwers stuurde in september 3.000 eenenvijftig drones tegelijkertijd de lucht in die onderling samenwerken en zelfstandig keuzes maken. Ze zijn op dit moment ongewapend, maar de vraag is hoelang nog?

Nog diezelfde maand wordt een ander Chinees bedrijf een succesvolle test uit met een zwerm van 48 bewapende drones. Dat is de toekomst, vreest Paks onderzoeker Wim Zwijnenberg. Net als drones nu is ook de verspreiding van die technologie lastig te beperken. Hij verwacht dat dit over vijf tot tien jaar net zo gemeengoed is op het slagveld als drones nu. Wil je meer verhalen beluisteren en ben je nog niet lid? Ga dan naar www. Punten. Correspondent Pantanal Schleiz wordt lid.

Bedankt voor het luisteren.