Transcribe your podcast
[00:00:00]

NPO Radio 1 podcast Suitcase. Dag Ik open de zitting in deze zaak, met als eisende partijen Milieudefensie, Greenpeace, Nederland.

[00:00:12]

Vanochtend is een unieke rechtszaak begonnen. Eentje waar niet alleen hier in Nederland gespannen naar gekeken wordt, maar in landen over de hele wereld. Want voor het eerst wordt via de rechter geprobeerd om een olieconcern, in dit geval Shell, milieuvriendelijker te maken en veel sneller te laten stoppen met olie en gas. De zaak draait om de vraag of Shell moedwillig mensen in gevaar heeft gebracht door te weinig tegen klimaatverandering te doen. Het is de tweede grote klimaatzaak in Nederland na de Urgenda zaak tegen de Nederlandse staat, die verrassend gewonnen werd door Urgenda.

[00:00:43]

Dit keer is Milieudefensie de eisende partij, maar wel met dezelfde advocaat. En opvallend hij gaat zich vooral baseren op documenten van Shell zelf die duidelijk zouden maken dat Shell al in een heel vroeg stadium wist hoe schadelijk de eigen bijdrage aan de opwarming van de aarde zou zijn. En desondanks dus niet ingreep. Lang leken dit soort klimaat rechtszaken kansloos, maar na Urgenda en ook zaken in andere landen wordt er rekening mee gehouden dat Shell wel eens kan verliezen. Wat maken de kansen van milieuclubs groter?

[00:01:15]

En wat betekent dat voor bedrijven zoals Shell? Fijn dat je luistert. Ik ben Elizabeth Steins en de dag is dinsdag 1 december.

[00:01:26]

Dit is de film waar het allemaal om draait. Shell maakte deze film in 1991 om te waarschuwen voor de gevaren van klimaatverandering. Drie jaar geleden beleefde het klimaat journalist Jelmer Mommers van de correspondent naar eigen zeggen het meest romantische momenten uit zijn carrière. Hij kreeg, nadat hij een serie over had geschreven, een doos met vertrouwelijke documenten van het olieconcern in handen en een video niet kwam te staan.

[00:01:55]

Interplay atmosferen Herssens Bink heeft een nieuw centrum. Uit onderzoek blijkt onder meer dan 600 A en het consumeerden way of life meepikt medekoning Climatic Tangens AVUS consequenties voor de zon die T.B.

[00:02:08]

En papieren vertelde. Een verhaal dat niet eerder verteld was, namelijk dat Shell al meer dan dertig jaar heel gedetailleerd wist wat de gevaren van klimaatverandering waren. De video is ongelofelijk. Je zit uh uh eigenlijk alle risico's van klimaat van die worden één voor één geschetst. Stijgende zeespiegel, extremer weer. De gevolgen voor de voedsel? Veiligheid. Je zit. En dat is het meest opvallende klimaatvluchtelingen in die tijd, wordt er al over gesproken.

[00:02:36]

Op de burelen van Shell ging dus al in 1986 een alarmerend rapport rond, waarin heel precies staat beschreven wat de gevolgen zijn van het gebruik van fossiele brandstoffen voor het klimaat. Een paar jaar later was er een video met dezelfde boodschap Paik twenty fifteen global mean tempeltje Kotov increased Panhard liefste The Grenander have possible meneren vol.

[00:02:58]

Shell was zich, kortom ten volle bewust van dat klimaat risico's en trokken voor zichzelf al conclusies uit. Niet dat het bedrijf minder fossiele brandstoffen ging oppompen of meer ging investeren in duurzame energie. Wel dat een nieuw gas platform dat ze aan het bouwen waren in een fjord in Noorwegen, maar beter op hogere poten moest komen te staan om in de toekomst weerstand te kunnen bieden aan hogere golven en extremere klimaatomstandigheden. En dat was niet het enige, ontdekte Mommers.

[00:03:26]

Maar wat Shell wel doet in Amerika is lid worden van een lobbygroep die bewust twijfels ziet over klimaatverandering. Bewust twijfel zaait. Ja, dat was een lobbygroep die bestond in de jaren negentig, ten tijde van de Global Climate Coalition, die was opgericht door olie en gasbedrijven. En het doel was om draconisch overheidsingrijpen tegen te houden. Dus daar zie je dat ze doelbewust uhm debat. Uh! Twijfel zaaien zodat hun eigen business niet wordt geraakt. Shell deed daar mee.

[00:03:55]

Shell liep niet verholpen in die campagne, maar Shell heeft wel mee.

[00:03:58]

De Correspondent publiceerde alle documenten en zocht samenwerking met internationale media. En de ontdekking werd zo wereldnieuws. En ook vormt het de basis voor de zaak die Milieudefensie heeft aangespannen tegen Shell en die dus vandaag. Dan gaan we graag snel van start met het openings pleidooi van eisers. Meneer Cox.

[00:04:16]

Al met al zijn de documenten en de T.B. Een belangrijke vondst, dus zegt ook jurist Laura Burgers. Zij promoveerde eerder deze maand op een proefschrift over klimaat zaken. Ja, dat is een belangrijke bijdrage en dat komt erdoor dat voor vindbaarheid van bepaalde schade ertoe kan bijdragen dat je in het privaatrecht een zorgplicht hebt om voorzorgsmaatregelen te nemen. En ja, Shell wist het kennelijk al, dus die schade was het duidelijk voorzienbaar.

[00:04:46]

In dit geval dus van een grootschalige klimaatverandering, dus dat is juridisch gezien een heel belangrijk document ook. Ja, dat kan een bijdrage leveren aan het bewijzen dat Feelin wel degelijk inderdaad die schade heeft kunnen voorzien. Kijk, die zijn dus een heel aantal elementen die je moet bewijzen. Onder andere dat er dus dat inhoudt dat de schade voorzienbaar was. Daarvoor is dit relevant omdat die schade heel groot is en dat door zo zo'n voorzorgsmaatregelen te treffen waren en dat die niet bezwaarlijk waren.

[00:05:16]

Wat betekent dat voorzorgsmaatregelen die niet bezwaarlijk zijn?

[00:05:20]

Nou, het is allemaal gebaseerd op dat volgens mij inmiddels in heel Nederland welbekende kelder Luik arrest, want daarin is voor het eerst in het privaatrecht eigenlijk gezegd oké, je mag niet onnodig een gevaarlijke situatie creëren en het ging daar erom dat iemand die werkte voor Coca Cola en Kelder Luik open had laten staan. En daarna viel iemand daarin en bezeerde zich heel lelijk. En vervolgens was Coca Cola als werknemer aansprakelijk omdat je niet zomaar onnodig een gevaar mag creëren. Je had het makkelijk kunnen voorkomen door bijvoorbeeld een waarschuwing te plaatsen of bijvoorbeeld door een stoel tussen te zetten, zei de Hoge Raad.

[00:05:57]

Dus inderdaad is dit ook gebaseerd wanneer je mag niet onnodig gevaar creëren. Nou, en op zo'n zelfde manier gaat het hier natuurlijk om euh, dat er een enorm gevaar is. Het is wel een wat ander gevaar dan een openstaand kelder Luik, namelijk enorme klimaatverandering en de schade die daar mee gemoeid is die op ons afstevent als een soort containerschip. En Milieudefensie zegt nu ja, je kunt gewoon van koers veranderen. Shell. Je moet namelijk je hele bedrijfsstrategie gaan vergroenen.

[00:06:29]

Milieudefensie verwijt Shell dus dat ze met alle kennis van toen niet hebben ingegrepen. Dat rapport verdween in een LA en de voorlichting film was snel vergeten.

[00:06:38]

In het rapport Global Warming is de realist ik leer best the future, hoewel niet bij Ford en het concern sloot zich dus bij die lobbyclub aan die desinformatie over klimaatwetenschap verspreiden. En ook tegen het eerste klimaatakkoord het Kyoto protocol lobbyde. Kan men de adoption als DC Protocol to the Conference Bay unaniem Jitte. Volgens Milieudefensie draait Shell mensen bewust een rad voor ogen, helemaal door zich naar buiten toe juist te profileren als een grondbedrijf wino.

[00:07:12]

Wij uitzingt niet. Het Haeckel claimed zijns Sway hetzelfde arme business tbr.

[00:07:18]

De eisers in de rechtszaak van vandaag begonnen het pleidooi vanochtend door op de speciale verantwoordelijkheid van Shell te wijzen in het klimaatprobleem. Inpasbaar College Het is niet zomaar een bedrijf dat vervuilt.

[00:07:30]

De Shell groep is met haar bedrijfsactiviteiten en de verkoop van fossiele brandstoffen jaarlijks verantwoordelijk voor ongeveer 1,2 procent van de wereldwijde industriële broeikasgasemissies. Daarmee is de jaarlijkse emissie omvang van de Shell groep substantieel groter dan de emissies van de gehele Nederlandse samenleving, dus substantieel groter dan de emissies van alle Nederlandse bedrijven en alle Nederlandse burgers bij elkaar opgeteld. De Shell groep is qua uitstoot van CO2 emissies de elfde grootste industriële vervuiler in de wereld. Het bedrijf behoort tot de selecte groep van vijfentwintig multinationale bedrijven die de afgelopen dertig jaar meer dan de helft van de wereldwijde industriële broeikasgasemissies hebben veroorzaakt.

[00:08:13]

De emissie omvang die verbonden is aan de Shell groep doet aan mondiaal gezien daarom toe en doet er zelfs aanzienlijk meer toe dan de emissie omvang van Neerland.

[00:08:21]

En ondanks alle groene ambities die nu naar buiten toe worden gecommuniceerd.

[00:08:26]

Mooie van windenergie is dat het geen CO2 gas uit blijft. Shell nog altijd tientallen miljarden per jaar in olie en gas investeren. En ligt het percentage investeringen in duurzame energie al 20 jaar ongeveer gelijk, namelijk onder de 5 procent van alle investeringen? En, zo is het verwijt, de kosten van klimaatbeleid komen nu vooral terecht op de schouders van gewone burgers en kleinere bedrijven. Ik denk dat dit een super goed teken is naar alle grote bedrijven, onder andere Shell, dat studenten jongere mensen uit de maatschappij dit niet langer pikken.

[00:08:57]

Nou zijn er de afgelopen jaren wel vaker zaken gestart tegen vervuilende bedrijven, maar wat deze zaak bijzonder maakt is de eis, zegt Burgers. Shell eist namelijk geen schadevergoeding of geld voor schade die in het verleden is veroorzaakt. Maar de eis is dat het bedrijf vanaf nu veel meer gaat doen om internationale klimaatdoelen te halen. In 2030 zou de uitstoot van Shell wat Milieudefensie betreft met 45 procent moeten dalen ten opzichte van 1990. Het is een unieke zaak omdat Milieudefensie geen schade eist, maar een koersverandering.

[00:09:32]

Dan heb ik niet gezien bij anderen. Klimaat rechtszaken tegen grote bedrijven op de wereld maakt het dat ook moeilijker. De zaak? Nou, ik denk dat het in eerste instantie het juist makkelijker maakt. En dat heeft ermee te maken dat een controversieel punt in die rechtszaken tegen grote bedrijven waarin schadevergoeding wordt geeist is het punt van causaliteit. Dus er is bijvoorbeeld een zaak in Duitsland waar een Peruaanse boer geld eist van het Duitse energiebedrijf RWE. En de vraag is ok is nou dat de gletsjer in Peru bij die meneer daar aan het smelten is en daarom zijn dorpje daar bedreigd?

[00:10:10]

Kun je nou eigenlijk die schade wel in een causaal verband stellen met de uitstoot van RWE? Dat kun je wel voorstellen dat dat een dat al moeilijk is. Maar die causaliteit, die hoef je veel minder strak te bewijzen als het erom gaat dat je een zorgplicht hebt om niet bij te dragen aan gevaar wat in de toekomst ligt. Want het gaat er niet om dat je precies zoveel schade eist. Het gaat erom dat je gewoon ook in jouw deel verantwoordelijkheid hebt om wat te doen tegen die gevaarlijke klimaatverandering.

[00:10:41]

Dat is eigenlijk best wel een slimme inzet van Milieudefensie. Ik denk dat het een juist net een heel slimme zet is. En het werkt ook al al toen ik in 2017 bijvoorbeeld op conferenties was waar het om ging. Meer een theorie over dit soort zaken, werd ook door academici gezegd. Ja, schadevergoeding dat. Dat zien wij niet zo snel werken, maar een bevel, een rechterlijk bevel wel.

[00:11:06]

De rechtszaak tegen Shell is de tweede grote klimaatzaak in Nederland. Vijf jaar geleden was er de spraakmakende Urgenda zaak tegen de Nederlandse staat.

[00:11:15]

Op de staat rust tegenover Urgenda in beginsel de rechts plicht om te bewegen. Daarin werd de Nederlandse overheid er via de rechter toe gedwongen om de CO2 uitstoot sneller terug te dringen om zo de doelen zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs te halen, is onrechtmatig tegenover. De Staat verweerde zich tot aan de Hoge Raad aan toe. Maar Urgenda wist tot op het hoogste niveau gelijk te krijgen. Het verschil met een rechtszaak tegen Shell is dat het nu om een bedrijf gaat.

[00:11:44]

En het zijn niet bedrijven, maar landen die samen in het klimaatakkoord afspraken dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot ruim onder de 2 graden, waardoor op de valreep wordt. De topman van Shell, Ben van Beurden, zei na het sluiten van het Parijse akkoord dat zijn bedrijf niet van plan was om minder fossiele brandstoffen op te pompen.

[00:12:08]

Samenleving vraagt een maand om een verdubbeling van de energie en die moeten wij zo efficiënt en zo koolstofarme mogelijk kunnen aanleveren. Dat is ons beleid.

[00:12:16]

Ik constateer dat dat voor u op dit moment nog niet betekent dat u minder olie en gas wil gaan opbrengen. Ik pomp alles op wat ik kan oppompen om de vraag te behoren te te vervullen wat dat betreft.

[00:12:26]

De grote vraag in de rechtszaak is nu of Shell toch aan het akkoord gehouden kan worden, ook al is het dus geen partij. Milieudefensie denkt van wel, omdat Shell dus nog meer uitstoot dan heel Nederland bij elkaar en de klimaatdoelen zonder een betere inzet van Shell onmogelijk te halen zijn.

[00:12:44]

Volgens mij beroepen ze zich niet direct op het Parijse akkoord, want dat kan niet. Voor zover ik weet, je kunt je niet tegenover een private partij beroepen op een internationaal verdrag. Maar in het Parijs akkoord staat natuurlijk de geformuleerd dat we de opwarming van de aarde moeten beperken tot anderhalve graden. En daar is nu dus eigenlijk mondiale consensus over. En als je dat weet, je moet het beperken tot anderhalve graden. Dan kun je natuurlijk vervolgens gaan uitrekenen wat je moet doen om dat te bereiken.

[00:13:16]

En daar heb je al die klimaat modellen voor. En dan kan je vervolgens weer uitrekenen oh wacht, maar dan zou een private actor als Shell misschien wel deed of dat moeten gaan doen. Dus het wordt wel echt heel spannend, ook om te zien, want dit zal dan ook een precedent werking hebben. De uitspraak in deze zaak Louis spannend zijn ja president is officieel niet een term die wij gebruiken voor Nederlandse rechtspraak en ook al. Maar goed, het zal natuurlijk wel degelijk een enorme invloed hebben.

[00:13:45]

En je hebt ook wat ik ook heb gezien in mijn eigen onderzoek. Is dat euh, eigenlijk alle klimaat rechtszaken die in Europa zijn aangespannen? Allemaal verwijzen naar de Urgenda zaak. Dus als zo'n zaak succesvol is, wordt daar wel degelijk inderdaad vanuit de hele wereld naar gekeken? Ja, en hoe schat u nou de kansen in? Ik schat die kansen zeker niet laag in. Ik denk dat die dagvaarding van Milieudefensie goed in elkaar zit en dat komt met OM, onder andere door de DAT die dat sterke betoog naar aanleiding van wat al is gezegd in de Urgenda zaak.

[00:14:20]

Uit die documenten, waarmee begonnen van Jelmer Mommers, bleek ook dat er in de jaren 80 al rekening werd gehouden met wat het op den duur tot rechtszaken zou gaan leiden. Het beleid van Shell. Ze hebben dus ook al heel lang kunnen broeden op hun strategie. Uh, hoe gaat die eruitzien van de kant van Shell?

[00:14:38]

Shell zegt van dit is niet iets voor een private partij als wij. Wij zijn een privaat bedrijf. Het is niet voor de hele samenleving om op te lossen. En Shell zegt ook ja, wij. Wij zijn niet de veroorzakers van de uitstoot. Dat zijn de automobilisten die onze benzine verbranden. De NOS kreeg van Shell ook nog een schriftelijke reactie naar aanleiding van de discussies op radio en tv rondom de rechtszaak. Het bedrijf laat weten het eens te zijn met Milieudefensie dat er actie nodig is tegen klimaatverandering, maar tot deze rechtszaak daaraan niets bijdraagt.

[00:15:11]

Het aanpakken van zo'n grote uitdaging vereist een gezamenlijke en wereldwijde aanpak, schrijft het bedrijf. Shell speelt daarin haar rol. We hebben de ambitie om in 2050 of eerder een bedrijf met netto nul uitstoot te zijn, wat betekent dat we in lijn met de samenleving onze eigen uitstoot aanpakken en klanten helpen om hun uitstoot te verlagen, aldus Shell. En dat was er meer morgen aan het begin van de middag, dan staat er weer een nieuwe podcast voor je klaar.

[00:15:40]

Fijne dag.