NPO Radio 1 podcast Suitcase. De dag tabaksfabrikanten betalen supermarkten om rookwaar goed zichtbaar uit te stallen. Op deze manier reclame maken voor de verkoop van tabak. Gewoon even vooruit met het reclame verbod op tabak. En dat bij supermarkten ook wel. Maar desondanks worden beklemd met heel groot, omdat op die enorme bonus wordt. Staatssecretaris Blokhuis kwam gisteren met een opmerkelijke Kamerbrief over de lange arm van de tabakslobby in Nederland. En het opmerkelijke was vooral dat eigenlijk niemand er van opkijkt dat tabaksfabrikanten nog altijd slinkse en ook verboden methodes gebruiken om de verkoop van sigaretten op te drijven.

In dit geval door supermarkten miljoenen euro's toe te stoppen om beter zichtbaar te zijn in de schappen. Er werden zelfs bonussen uitgedeeld voor behaalde verkoopresultaten. De tabaksindustrie is notoir slim in marketing en heeft van meet af aan de randen opgezocht. Inmiddels mag er bijna niets meer, maar dat betekent niet dat er ook niets meer gebeurt. Integendeel, de lobby gaat door bij verkopers en bij beleidsmakers. Hoe ziet die tabakslobby er nog uit in deze tijd dat de sigaret steeds verder uit het straatbeeld verdwijnt?

Fijn dat je luistert. Ik ben Elisabet Steins en de dag is vrijdag 11 december.

Met een bovenste ligament heeft men steeds gewoon Depret op zak en opzij gezet. Men wordt steeds. Ina Bandol kan nog altijd deel aura's mee van Torhout wordt normaal zondag 10 jaar oud. Daisy gaat. Dat roken ongezond is, is bij wetenschappers al voor de oorlog bekend. Toch hoort het grote publiek decennia lang juist het tegenovergestelde.

Dames en heren. Onthoud dit roept de beste sigaret op uw gezondheid. Chief Whip 10 17 een halve. Er is dus een prachtige andere tijden gemaakt, met allerlei oude bioscoop en televisiereclames van sigarettenmerken. Jarenlang is de Marketing Technic dat roken goed voor je is. Je kan er 100 mee worden en het werkt goed tegen stress.

Maar soms komen we even tot. Kalmeren we onszelf? Bijvoorbeeld wanneer de zorg in rook vervliegt. Daarom zingen we de lof der tabak en ieder heeft een antwoord op de vraag waarom Rock die eigenlijk. Ik zou zeggen het leek je zo prettig af bij je dagelijkse zorg. Pas in de jaren zeventig, als in andere landen. De eerste Anti Rook Campagne is al lang op gang zijn gekomen, stoppen fabrikanten met de claim dat roken gezond is. Dat is niet houdbaar meer.

In plaats daarvan spreken ze in een zogenoemde gentleman's agreement onderling af dat er helemaal niet meer gesproken wordt over het onderwerp roken en gezondheid.

Er zouden dus in de tabak en sigaretten niet in verbinding brengen met met de gezondheid. Om het simpele motief natuurlijk ook dat in de industrie geen arts te werken. Dat zijn gewoon tabak scanners en die hebben van gezondheid geen verstand dus.

Dat is de oorsprong van die afspraak vanuit de overheid wordt er tot die tijd eigenlijk helemaal geen actie ondernomen. Pas in 1975 ligt er een rapport met aanbevelingen voor onder andere een reclameverbod, rookverboden in openbare ruimtes. De beperking van verkooppunten en de verwijdering van sigarettenautomaten.

Maar dat rapport, dat is in diepe laden beland.

De tabakslobby heeft in die tijd een flinke vinger in de pap, vertelt journalist Joop Bouma, die twee boeken schreef over de tabakslobby in Nederland.

Eigenlijk zijn de belangrijkste aanbevelingen daarvan pas vanaf de jaren negentig uitgevoerd en toen ook nog maar mondjesmaat. Dus was een goed rapport was een belangrijk rapport. Druiven stonden eigenlijk hele effectieve maatregel. Hele reeks. En die zijn gewoon niet uitgevoerd, zegt zo'n rapport. Wel ja, interessant, maar we doen daar niks mee. Hoe kwam dat? Deels omdat de heel veel gerookt werd in Nederland. En voor politici was het buitengewoon ingewikkeld. Indien niet nu niet een populair onderwerp om dat nou te gaan aanpakken.

En voor in belangrijke mate natuurlijk ook v d was dat de lobby van de tabaksindustrie die buitengewoon effectief was in het beïnvloeden van euh van Kamerleden. Een euh nou ja, lokale bestuur dus, maar met name Kamerleden en toen ook al actief was op In T. Het Europese circuit om allerlei maatregelen tegen te houden.

Er is altijd heel veel om te doen geweest. Hoe zagen die banden er dan uit tussen de tabaksfabrikanten en de politici?

Ze werden natuurlijk regelmatig aan het denken bij mekaar uitgenodigd en kwamen bij elkaar over de vloer. Euh, daar waren hechte, hechte relaties. Euh. Het is wel voorgekomen dat Kamerleden van het CDA, die in de in de Tweede Kamer in een debat over het rookbeleid het woord voeren dat die letterlijk passages uit hun lobby brieven van de tabaksindustrie voorlazen. Alsof dat hun opvattingen waren. Je kon je gewoon n op één met elkaar vergelijken. Dat is dan ook wel gebeurd door nota bene het Kamerlid dat dat toen deed.

Was een huisarts?

Wat is dan het spel wat er achter de schermen gespeeld werd? Want ik snap het belang van de tabaksfabrikanten. Dat zijn natuurlijk graag willen dat er zo veel mogelijk sigaretten worden verkocht. En wat is het belang van de overheid om daarin mee te gaan?

Dat is natuurlijk ook een groot financieel belang. Tabak levert de schatkist. Op dit moment geloof ik vijf miljard euro aan accijnzen en dat is altijd een enorm groot bedrag geweest wat er is binnengekomen bij de overheid. Dat is geen gratis geld. Ha, dat kunnen ze goed gebruiken. Die overheden dus je. Je pakt het niet zo heel makkelijk aan. Het is al eens geprobeerd. Uh uh, de Westveld bijvoorbeeld accijnzen verhogen op check en uh uh of op o ook gewone sigaretten.

En dan? Daarbij werden de brieven verstuurd vanuit het ministerie van Financiën aan het ministerie van VWS of aan de minister president. Ja, als je dat doet, dan heeft dat tot gevolg. Uh, als je de accijns op sigaretten verhoogt, heeft dat tot gevolg dat mensen overstappen op check en Dacca. Dat heeft voor ons minder accijns opbrengen brengt dus dat verliezen. We verliezen we geld aan. Dus dat is niet verstandig. Dus het geld was altijd de financiële.

De inkomsten waren altijd belangrijker dan het volksgezondheid aspect.

Sinds die tijd is er heel veel veranderd. Vanaf de jaren negentig zijn de aanbevelingen uit het rapport uit 1975 in kleine stapjes doorgevoerd. Er mag geen reclame meer gemaakt worden. We zien ook op tv nauwelijks nog rokende filmsterren of politici en op steeds meer plekken gelden rookverboden. Hier mocht eerst voor het ziekenhuis gewoon nog gerookt worden, maar binnenkort wordt dat verboden.

In een louche café in Apeldoorn vinden ze het rookverbod maar niets. Hier staan de asbakken nog gewoon op de bar.

Het verbieden van roken op het schoolplein blijkt een lastige kwestie voor scholen. Roken in het vliegtuig, de trein op werk, in restaurants, cafés of coffeeshops. We kunnen het ons nauwelijks nog voorstellen dat het wel mocht. Een belangrijke verandering is ook dat de tabakslobby niet meer mag praten met politici en ambtenaren. Gebeurt dat dan ook niet meer?

Jazeker wel natuurlijk. Ja, dat gebeurt toch aan de lopende band? Kijk, het is met deze sterk gereguleerde bedrijfstakken altijd al zo geweest dat ze altijd de grenzen hebben opgezocht van wat mocht en wat niet mocht en soms ook overheen gingen. Zoals recent weer is gebleken. Wie gesprekken? En die gaan gewoon door, maar op een andere manier je complex ATG, op politieke congressen of wat dan ook. Die mensen hebben overal toegang. Dat gaat gewoon door. Dat is ook heel moeilijk te controleren.

Dat zijn telefoontjes, dat is af en toe zo'n mailtje. Dat is een toevallig gesprek als je mekaar tegenkomt. En verder is er natuurlijk voor de tabaksindustrie. Het accent ligt vooral op Brussel. Ze zijn in Brussel ook nog heel actief.

Zijn er bepaalde partijen die daar ook meer gevoelig voor zijn dan andere? Als je naar iets recentere verleden kijkt, dan kun je wel stellen dat CDA en VVD de partijen waarvan heel wat min of meer een beetje verwacht. Die voor het ondernemerschap zijn dat die gevoelig waren, altijd voor de standpunten van de tabaksindustrie. Maar in het verleden was het ook de Partij van de Arbeid. Politici wilden ook liever niet aankomen, want je bent als de dood als politicus dat je op een gegeven moment als je allerlei maatregelen voorstelt.

Minister Klink, destijds van Volksgezondheid, heeft dat zelf ook ervaren dat hij tegen de tabaksindustrie inging en als betutteling werd weggezet. Nou, dat wil geen enkele politicus, ook een Kamerlid, niet. Het grootste deel van Nederland van de Nederlandse mannen en later ook de vrouwen en rookten. Nou ja, dat is ook precies de reden waarom ook de gezondheids fondsen eigenlijk het onderwerp hebben laten liggen. En dat is echt heel beschamend. De grote Gezondheids Fondsen Kanker Fonds Astma Fonds, wat nu nog Longfonds heet, het Hartstichting, hebben het onderwerp gewoon genegeerd.

Die hebben 19 €75 besloten om een stichting op te richten, zodat zij het onderwerp uit hun kantoren konden duwen. Dat moesten opgelost worden. Het voorlichting beleid moest worden gevoerd door Stivoro, de Stichting Volksgezondheid en roken inmiddels allang opgeheven. Maar uhm, zodat zij maar niet uh dit onderwerp in handen hoeft te branden. En waarom niet? Ook hier gaat het om geld. Zij worden natuurlijk de collectanten aan de deur. Die kregen vaak te horen als je als eerste werd aangebeld door KWF Kankerbestrijding via ik.

Ik wil wel wat aan jullie geven, maar jullie blijven wel van mijn rokers af. En nou ja, daar hebben ze het onderwerp veilig weggezet bij een bij een stichting die een budget had van 10 miljoen ofzo. Tegenover die moest boksen tegen de industrie die het geld tegen de plinten klotst en nog klotst en dat tegen de plinten op klotsen.

Geld wordt door de tabaksindustrie gebruikt om invloed te kopen, onder meer bij verkopers zoals speciaalzaken, pompstations en dus ook bij supermarkten. Volgens Bouma gebeurt het al decennia lang op grote schaal. Er worden miljoenen uitgetrokken om in supermarkten en sigarettenmerken op ooghoogte uitgestald te krijgen en uit de cijfers blijkt dat het ook echt werkt. Biermerken worden veel meer verkocht. Gisteren bleek dat de fabrikanten het nog steeds doen. Al mag het niet meer omdat afspraken maken over plaatsing.

Volgens staatssecretaris Blokhuis geldt als reclame en het kan eigenlijk niet bestaan dat je in een supermarkt ben waar we met mekaar het gezonde leven afspreken dat daar die rotzooi gewoon zo wordt aangeprezen.

Maar de brancheorganisatie vindt de ophef opgeklopt en zegt dat het wel mag.

Nou, het mag wel. En we wisten natuurlijk inderdaad dat dit onderzoek aan zou komen en dat daar dan weer met veel fanfare en bombarie over geroepen zou gaan worden door het ministerie.

Joop Bouma is in ieder geval totaal niet verbaasd dat fabrikanten dit soort dingen nog steeds doen. Het is zo ongeveer de oudste truc uit het boek.

Dat past volledig in het patroon wat sinds ongeveer de jaren vijftig van de vorige eeuw is ontwikkeld. Daar gaan ze gewoon mee door. En het is natuurlijk. Wat mij opvalt in de hele berichtgeving, ook over de tabaksindustrie wordt beboet hiervoor. Maar ik vraag me af wat gebeurt met de supermarkten. Waarom worden supermarkten niet aangepakt? Maar dan worden die niet beboet. Die hadden ook kunnen weten en moeten weten dat dat zij die producten niet op een bepaalde manier. Uitstallen Wat zijn geen bonussen mogen ontvangen voor verkoopcijfers?

Euh, daar hoor je de N-VA niet over. Maar volgens mij euh is is dat. Zij zijn net zo strafbaar of verwijtbaar als de tabaksindustrie.

Sterker nog, ze ze mogen die bonussen die ze gekregen hebben van de fabrieks tabaksfabrikanten houden. Maar wat zegt dat nou over het toezicht van de NVWA? Want die moeten dit allemaal controleren?

Ja, maar de. De NVWA is pas en achter die supermarkt aangegaan. Echt effectief nadat onderzoeksjournalisten euh, vee hebben blootgelegd dat dit soort praktijken bestaan. En nu komen ze dus met een persbericht dat ze onderzoek hebben gedaan afgelopen najaar, waaruit blijkt dat dat het inderdaad heel ernstig is en dat het heel omvangrijk is en heel groot is en dat er met allerlei boetes wordt gedreigd. Uhm uh uh d. Dus dat het waar is dus. Maar dit is. Dit is tekenend voor de NVWA.

Het is een organisatie die je niet al te veel mensen ò op straat heeft volgens mij. En ja, op het gebied. Tabak is heeft een lage prioriteit hoor. Dat is een. U is niet een onderwerp waar we heel veel aandacht aan wordt besteed. En dit dit. Nou ja, dit is eigenlijk al al veertig, vijftig jaar zo in Nederland.

Ja, dit is één ding. Maar ja, er mag dus geen reclame meer gemaakt worden. Toch zijn er wel regelmatig de afgelopen jaren verhalen dat dit alsnog gebeurt op allerlei slinkse manieren. Hoe proberen de fabrikanten hun doelgroepen? En dat zijn dan met name de jongeren euh, te bereiken?

Nou ja, kijk, die mogelijkheden zijn legio. En als je een een uh een toezichthouder hebt die daar nauwelijks iets aan doet dan euh. Dan ga je natuurlijk voortdurend je grenzen verleggen en ga je proberen steeds verder te gaan. Uh bijvoorbeeld. En nu zitten we even in een periode dat er geen muziekfestivals hebben. V. V. Waar veel jongeren op afkomen. Maar dat komt straks weer en dat is ook geweest het afgelopen jaar. En dan gaan ze die organisatoren van muziekfestivals benaderen en zeggen ze.

Wij van British American Tobacco. Wij geven jullie twintigduizend euro als jullie erbij tijdens het festival alleen ons merk verkopen. Zo probeerden ze dus de jongerengroep aan zich te binden. Want ze hebben natuurlijk aan de onderkant van die markt voortdurend nieuwe rokers nodig, want aan de bovenkant van de markt sneuvelen ze helaas. Dat de mensen die al lang roken. En dus zijn ze voortdurend bezig om met name de jongerengroep Up! Te verleiden tot roken, maar ook te binden aan hun merk.

Uh, want ze weten. Jij weet dat als je eenmaal merken rookt, dan snap je niet zo heel gauw meer over. Uh en en een uh een klant die op jonge leeftijd uh uh aan nicotine verslaafd raakt. Die is die raak je niet gauw kwijt als fabrikant.

En die bedragen die daarvoor betaald worden voor zo'n aan zo'n festival. Die zijn ze dermate hoog dat de eventuele boete die daarop kan volgen misschien euh, daar nog mee betaald kan worden.

Dat wordt wat word ik gewoon gezegd door die vijf festivalorganisatoren. Wij betaal die boete wel, maar we gaan de volgende keer weer doen waarschijnlijk. Dat is nou juist het rare van deze hele situatie dat de tabaksindustrie daarvoor wordt aangepakt. En terecht. Maar dat degenen die uhm die dit soort euh zaken faciliteren voor de tabaksindustrie euh euh.

Vrijuit gaan begrijpen dat het ook gebeurt op bij studentenverenigingen?

Ja, maar daar zijn ook voorbeelden van. Ook door onderzoeksjournalisten blootgelegd dat studentenverenigingen in hun verenigingsgebouw alleen maar aan bepaalde merken van een fabrikant verkopen. En daar staat gewoon een bonus tegenover voor het. Tijden veranderen, maar ook weer niet dus. Tabaksfabrikanten hadden en hebben ontzettend veel geld en blijven dat ook uitgeven om hun rookwaar aan de man of vrouw te brengen. En het liefst nog aan de jonge man of vrouw. Want eenmaal klant, dan blijf je dat vaak heel lang.

Toch wordt de industrie in ieder geval in dit deel van de wereld wel veel moeilijker gemaakt. We kunnen niet meer ontsnappen aan de waarschuwingen dat roken dodelijk is en ook niet aan die gruwelijke foto's op pakjes. De sigaret verdwijnt langzaam steeds verder uit beeld.

Het maakte het voor die tabakslobby denk ik steeds moeilijker waar. Waar ligt nu de focus voor die lobby? De focus ligt in de eerste plaats op het voorkomen van dit soort ingrepen. Ze hebben zich enorm, ook met sport en rechtszaak, maar met legers van juristen. Verzet tegen me, tegen het nieuwe plan. Wat er binnenkort ook in Nederland wordt uitgevoerd, dat die pakjes helemaal grauw en grijs moeten worden, dat alleen nog maar in een uniform lettertype het merk op mag staan zodat ze die plek om nog mensen te beïnvloeden zijn kwijtgeraakt.

Dat dat mooie pakjes er straks niet meer zijn. Allemaal lelijke uniformen, gelijksoortige pakjes.

Uhm. En en en. En die dus ook. Ook dat die die schapruimte, die bonussen voor voor voor een prominente plek in de winkels. Dat gaat allemaal verdwijnen. Uhm ja, wat ze gaan proberen en wat ze zullen en wat ze nu al proberen is toch. Euh ja, ze zijn heel erg aan toe te leggen op die euh, die alternatieve middelen. Want daar valt natuurlijk ook geld, want aan te verdienen door meer middelen. Bedoelt u nou zo prettig?

Zo ja, precies. Ja ja, ja, die sigaretten die wel branden, maar niet verbranden. Dat dat waar en waar, dat tabak niet wordt verbrand en waar volgens de industrie die veel minder gezondheidsrisico opleveren.

Kijk, de westerse wereld. De Westerse landen. Uh, een Verenigde Staten, Engeland en de Europese Unie. Die zijn eigenlijk voor een belangrijk deel voor wat betreft de omzet van de oude tabaks soorten, voor een deel verloren voor de industrie. Daar zetten ze heel sterk in op die alternatieve produkten hier. Maar er is nog een hele wereld. Is nog een halve wereld met met gemengd met milieu miljarden mensen die die rook als gekken en die nog steeds ontzettend veel euh.

Gewone normale sigaretten. Filipijnen, de Zuid-Azië, China liggen nog enorme markten bloot waar ze gewoon hun normale verdiener verdienmodel nog kunnen kunnen uitvoeren, waar ze niet zijn gebonden aan allerlei regels.

Als het even bij Nederland houden zou, is een tabaks Vrij Nederland wat dit betreft ooit voor te stellen.

Nou, ik geloof dat heel moeilijk is en ik weet ook niet of dat een. Als je daar naar moet streven dan zit natuurlijk ook nog altijd iets aan vast van persoonlijke vrijheid. Mensen moeten kunnen kiezen of ze zelf willen roken. O wee als ze s o als we weten wat de risico's zijn, dan is het een vrij vrije opvatting natuurlijk.

Een tabakslobby Vrij Nederland dan? Nee, nee.

Kijk, het is gewoon. Het is gewoon. Dat is heel veel geld te verdienen aan tabak en dus ze zullen blijven. Lobbyisten zullen blijven zoeken naar alle gaatjes en euh en mogelijkheden om om onder regels uit te komen en deinzen er niet voor terug om de regels te overtreden. Dat is duidelijk. Het is intussen een bedrijfstak, ja juristen. Sommige juristen hadden gezegd het is een erkende, een uhfw, een bedrijfstak met criminele trekjes. Ze werken samen om samenspanning.

Ze werken samen om om overheidsbeleid euh, te tegen te gaan. Dat zou nu al niet zo erg schema zijn. Als het gaat om fiches v h kinderfietsen of A weet ik het ervan fietsen. Maar dit gaat om een product wat het ernstig bedreigend is voor de volksgezondheid. En dat is dus een beetje een cynisch verhaal eigenlijk.

En dat was dan weer maandag aan het begin van de middag. Dan staat er weer een nieuwe podcast voor je klaar. Fijn weekend! Na een Fandel kan al die alras mee in Torhout andermaal. 101 jaar oud ontdeed zich. Een bomvol Grunwald rentevrees Moroni, Darp, vrijmarkten míj mee.