Hallo, ik ben Limburger en ik schrijf over zorgzaamheid voor de correspondent in de serie De Zorgzamer ga ik langs bij mensen die zorgen. Vandaag zorgen is kijken. Maria VNS heeft acht heel boeren. Die hebben allemaal een indicatie. Ze komen uit de GGZ, hebben een verstandelijke beperking of een stoornis in het autistisch spectrum. Wat iemand precies heeft, maakt Maria niet zoveel uit. Ze vraagt er ook niet naar. Iedereen die mobiel genoeg is om in de tuin te komen werken, is welkom in haar zorg, tuin, moestuin, Ray, Kas en co.

Gewoon aan de slag gaan. Dan leert ze snel genoeg wat iemand al dan niet nodig heeft. En dus komen ze één of meer dagdelen in de week om te zaaien en te oogsten, te wieden en te snoeien, te potten en te ver potten. Niet meer allemaal tegelijk. Helaas vanwege korona. Sommigen wonen in instellingen en mogen helemaal niet meer komen omdat dat te veel gedoe is met taxibusje is en veiligheidsmaatregelen. Vandaag is Hans, die hard horend is en zijn lange grijze haren in een wilde paardenstaart draagt, paaltjes aan het beschilderen die straks gebruikt kunnen worden om de hoogte van het compost aan te geven.

Nick, een lange jongen met een lief gezicht, is in de kast de aarde aan het omspitten. Twee maanden geleden kwam hij aan met paprika's van de Lidl en stelde voor de zaadjes in de grond te steken. Doe maar wat Maria toen gezegd. Kijk maar wat er gebeurt. Nu groeien er een stuk of tien plantjes. Ze zijn donkergroen van blad en staan fier rechtop. We denken niet dat de paprika's aan gaan groeien. Daarvoor is het nu te koud, zegt Maria.

Maar dat dit is gelukt, is al heerlijk. Nick knikt stil, maar trots. In de tuin werken is goed voor de geest, buitenlucht en groen doen het brein goed, maar ook van met je handen werken en simpelweg beginnen aan een klus en die afmaken knappen de meeste mensen op. Zorg je voor planten of een tuin of een erf, dan zorg je dus ook voor jezelf. Binnen in de lunch en werkruimte voorzien Ruud en Anet plantjes die verkeerd gepot zijn van nieuwe potten en verse aarde.

Ruut is in de vijftig en hij kampt, zo vertelt hij, met een inprenting stoornis. Hij kan geen routes onthouden, geen afspraken. Het soort dingen die je nodig hebt om makkelijk mee te draaien. Thuis heeft hij vetplanten en in de tuin een hortensia waar vooral de buren voor zorgen. Maar hier zorgt hij. Ruud is blij met Maria. In tegenstelling tot de medewerkers van de zorginstelling die hem onder haar hoede heeft, is zij niet paternalistisch. Ze vertelt niemand wat hij moet doen.

Ze luistert wel en denkt mee, maar zal nooit zeggen dat ze beter weet dan Ruud of Anet of Nick, wat goed voor hen is. Eerder zat Ruut bij een andere dagbesteding, maar dat was erg productief draaien met weinig oog voor de cliënt. Hij vertelt. Ik heb reuma, maar ze lieten mij in de keuken werken. Maar dat kan natuurlijk niet, want dan laat je alles uit je handen vallen. Dus toen zei ik wat zijn jullie van een stelletje Oele wappers?

Nou en toen kon ik gaan. Maria is net 54 geworden. Ze heeft heldere groen grijze ogen en blond grijs haar. Ze gaat gekleed in een zwarte spijkerbroek en een zwarte jack en draagt de praktische werkschoenen bij. Als klein meisje woonde Maria bij haar opa en oma en haar grootvader was tuinder. Ze koestert warme herinneringen aan die tijd en aan die tuin. Op mijn vierde verhuisde ik naar een Alex van Warmerdam achtige Vinexwijk, vertelt ze op een koude grijze dinsdagochtend in december.

En vanaf toen was het best lang niet zo leuk in mijn leven. Ze had, zegt ze, een vervelende jeugd. Niet fijn. Al moet gezegd van tegenslag leer je ook. Ze werd grafisch vormgever, werkte een poos voor het Leger des Heils, zette twee kinderen op de wereld. Op haar veertigste werd ze ziek. Wat ze precies had, doet er niet toe, zegt ze. Maar het komt erop neer dat haar leven flink op zijn kop werd gezet.

Omdat haar oom nog wel een stuk tuin over had waar ze aan de slag kon, besloot ze weer te gaan tuinieren. En vanaf dat moment begon ze op te knappen. Toen dacht ik. Volgens mij moet ik weer aarden met mijn voeten en mijn handen in de aarde en kijken, kijken, kijken naar de planten en de grond en het leven daaromheen. Ze dacht terug aan de sociale werkplaats van het Leger des Heils, waar ze ooit als begeleider had gewerkt.

Een drukkerij in Amsterdam waar dak en thuislozen terecht konden voor dagbesteding en hoe leuk ze dat had gevonden. Zou ze niet weer zoiets kunnen doen, maar dan in een tuin? Maria zou de vormgeving vaarwel en ging aan de slag bij een zorgboerderij om te kijken hoe dat georganiseerd is. Heel leerzaam, zegt ze. Maar ik zag ook dingen waar ik het niet mee eens was en ik dacht dat moet anders kunnen. Kleinschaliger, flexibeler, minder gedreven door beleid en meer doordat cliënten zelf willen en kunnen, ze besloot voor zichzelf te beginnen.

Met haar plan kon ze terecht in Kortenhoef, waar ingeklemd tussen Intratuin Hilversum en tuincentrum Ome Joop een oude kwekerij lag. Het terrein is langwerpig, een meter of 50 bij 300, met vooraan het uit de tuinders huis een grote kas en nog een kas die nu tot lunch en werkplaats is omgebouwd. Daarachter liggen verschillende bedden, sommigen met zandgrond en andere met veen waar groenten wordt verbouwd. Spruitjes bijvoorbeeld, en paarse boerenkool. De kolen op de veengrond zijn mooi, hoog en vol, die op het zand zijn klein en iel.

Veen heeft veel meer voedingsstoffen dan zand, zegt Maria. En kool is een veeleisend plantje. Die kleintjes, die hebben gewoon honger dan lachend zielige. Hoe verder je op het terrein naar achterloopt, hoe wilder het wordt. Daar groeien bomen en bramen en op sommige plekken zijn de paden niet eens meer te zien. De voormalige chitine is prachtig, maar ook vervallen, vergane glorie. Voor een ziek kind zorgen? Heb ik iemand wel eens horen zeggen, is keihard werken alleen maar om een beetje op peil te blijven.

Of zoals hard de koningin uit Alice in Wonderland zegt je moet de longen uit je lijf rennen om op dezelfde plek te blijven. En dat is ook zo als je voor een tuin zorgt. Het betekent constant onderhoud plegen. Vechten tegen de over woekering. Niet dat het allemaal strak aangepakt hoeft te zijn bij CAS en co. Liever niet zelfs, maar de paden vrij en de bruine struiken uit de spruiten houden is toch wel fijn. De hulp boeren van Maria zorgen voor de planten, maar ook voor het erf en de tuin als geheel.

Door te vegen en te harken, te snoeien en te composteren. Dat is fijn om te doen, zegt Ruut. Ja, je brengt de cultuur weer terug. Je schept orde in de chaos. Achterin de tuin is hulpbron Marijke bezig om de omver gezaagde Elze te verplaatsen naar de takken composthoop. Langzaam maar zeker worden de paden weer zichtbaar. Mooie, zegt Maria. De structuur komt weer terug. Zorgen is kijken, voegt ze eraan toe. Kijken en verbinden.

Wie heb ik tegenover me? En wat heb je nodig? En dat is ook met planten, zo zegt ze. Je moet niet jouw wil opleggen, maar rustig gaan zitten en kijken, kijken hoe de plantjes erbij staan. En dan vertellen ze je vanzelf wat ze nodig hebben. Meer water of meer schaduw of meer magnesium. Nou, en dat geef je ze dan. En dan kijk je of dat helpt. Met mensen is het precies hetzelfde. Kijk wat iemand nodig heeft en doe dan wat je kan, zodat die persoon dat zichzelf kan geven.

Net zoals je een paprika plant niet laat groeien door hem te zeggen dat ie moet groeien, maar door te zorgen voor verse aarde. Voldoende water, voldoende licht. Daarna, zegt Maria, is het aan de plant. Veel dank voor het luisteren produkties van De Correspondent worden mogelijk gemaakt door onze leden. Heb je met plezier geluisterd en ben je nog geen lid? Ga dan naar de correspondent puntenloos. Slash! Word lid. Heel veel dank.