Hallo, ik ben Gilberts en ik schreef voor de correspondent Overbeck Faema. Vandaag lees ik Juliens stuk voor, waarin ik uitleg waarom het lef moet hebben om de patenten op de Krohne vaccins op te schorten. In deze fase van de pandemie zijn we totaal afhankelijk van enkele grote bedrijven. Farmaceuten Pfizer Modern en AstraZeneca hebben momenteel de sleutels van onze vrijheid in handen. Zij bepalen hoeveel vaccins we krijgen en dus ook wanneer we verlost zullen geraken uit deze ellende. In armere landen is die afhankelijkheid nog schrijnender.

Daar hoeven ze voorlopig helemaal niet op vaccins te rekenen. Een kleine groep rijke landen, samen niet meer dan veertien procent van de wereldbevolking, heeft al meer dan de helft van de beschikbare dosissen opgekocht. Volgens een rapport van de Economist zullen de inwoners van de armste landen tot 2023 of zelfs nog langer moeten wachten eerste ingeënt kunnen worden. Vaccins worden momenteel niet gezien als een publiek goed, ook al is een ontwikkeling grotendeels gefinancierd met publiek geld. Een paar grote farmaceuten heb het eigendomsrecht geclaimd en doen wat bedrijven altijd doen.

Ze verkopen hun producten aan de hoogstbiedende. Dat we toestaan dat de bedrijven eigenaar worden van producten die het verschil kunnen maken tussen leven en dood, is een politieke keuze. Een keuze die alleen nadelig is voor armere landen, maar waarmee we ook in ons eigen vel snijden. Als we het lef zouden hebben om het eigendomsrecht van deze bedrijven te beperken, kunnen we deze pandemie sneller de kop indrukken. We zou niet alleen sneller veel meer vaccins kunnen produceren, maar ook de bestaande productiecapaciteit kunnen inzetten om alleen de beste vaccins te maken.

In november vorig jaar deed de Rica en Zuid-Afrika al een poging om de sleutels in handen te krijgen. Ze dienden bij de Wereldhandelsorganisatie een aanvraag in voor een uitzondering op de wereldwijd geldende patent wetgeving, in de hoop zo het recht te verkrijgen om zelf korona access te laten produceren. Zover is het dus gekomen. Een land moet toestemming vragen aan een weinig democratische instelling om goederen te maken waarmee het zijn eigen inwoners kan redden. Waarom? Voor het antwoord op die vraag moeten we een slordige veertig jaar terug in de tijd.

In de jaren zeventig werden ook in landen als India, Brazilië farmaceutische bedrijven opgericht. Daardoor hoefden deze landen geen geneesmiddelen meer te importeren uit de Verenigde Staten of Europa, maar kon ze deze zelf produceren. Dat was volkomen legaal, omdat in veel landen geneesmiddel niet gepatenteerd konden worden als een land wel patenten toekende aan medicijnen of access. Dan stopte deze bescherming aan de landsgrenzen. Een Amerikaans patent had dus geen enkele juridische waarde in pakweg India. Die beperkte patentbescherming bedreigde de omzet van enkele Amerikaanse farmagigant hun geneesmiddelen export naar die landen daalde naar zijn winstmarges in het gedrang komen, schiet de farmaceut in actie.

Het startschot werden 19 20 gegeven door Berry MC Taggart, de toenmalige CEO van farmagigant Pfizer. Hij plaatste een opiniestuk in The New York Times met de titel Styling from the Waynes. De boodschap was duidelijk andere landen Staelen Amerikaanse uitvindingen die diefstal moesten stoppen. Het bleef niet bij een opiniestuk. Er volgde een massale lobby campagne om andere bedrijven en de Amerikaanse overheid ervan te overtuigen dat er dringend behoefte was aan een wereldwijde patentbescherming. Met succes. Al snel sloegen westerse landen en bedrijven de handeling in.

Samen streefden naar de vervanging van de lappendeken aan nationale patent regels door n wereldwijd geldig patentsysteem, een systeem dat vanzelfsprekend toegesneden was op de wensen van enkele grote westerse bedrijven. Landen als India, Brazilië hadden weinig te winnen bij zo'n internationaal geldend patent wetgeving, want ze bezaten zelf nauwelijks patent. Maar deze armere landen slaagde er niet in om zich te verenigen werden genadeloos tegen elkaar uitgespeeld één voor één werd ze overtuigd om mee te doen met wat uiteindelijk de Trips akkoorden zouden worden The Agreement on Triatleet, het International Prophète Rietjes, waarin een aantal minimum regels voor de patent wetgeving werden vastgelegd door de Wereldhandelsorganisatie.

Daarvoor het gebruikte de Verenigde Staten en bondgenoten wortels. Lagere invoerheffingen als de armere landen exporteerde naar Amerika al geholpen bijvoorbeeld, maar vaker werd de stok bovengehaald. Als de landen zich bleven verzetten, konden ze handelssancties verwachten. Uiteindelijk gaven bijna alle landen toe en in 19 '94 ondertekenden Marrakesh 123 landen de Trips akkoorden. Elk land verplichtte zich om zijn patent wetgeving aan te passen. Patenten waren vanaf dat moment wereldwijd geldig. De productie en de verkoop van een geneesmiddel waarop je niet het patent had, was plots illegaal.

Al snel werd duidelijk dat dit voor veel landen betekende dat ze voor een volksgezondheid afhankelijk werden van enkele rijke multinationals en doordat farmabedrijven nu een wereldwijd monopolie hadden op de verkoop van hun geneesmiddelen, konden ze vragen wat ze wilden. Daardoor werden geneesmiddelen te duur voor het overgrote deel van de wereldbevolking. Dat is nog altijd zo. Op dit moment hebben naar schatting twee miljard mensen door de te hoge prijzen geen toegang tot essentiële geneesmiddelen, waardoor er elk jaar ongeveer 10 miljoen mensen sterven.

Het was een virus dat deze spanning tussen de belangen van enkele grote bedrijven en Volksgezondheid voor het eerst echt op scherp stelde. Hairy. Eind jaren negentig stierven in Zuid-Afrika dagelijks duizenden mensen aan aids. Er bestonden al enkele aidsremmers, maar deze waren veel te duur. De Zuid-Afrikaanse overheid besloot de trips regels te negeren en er patent wetgeving aan te passen, zodat ze goedkopere generieke versies van aids remmers kon importeren. Dat vond de farmaceutische industrie geen goed idee, kwam kwamen.

Seutens lobbyde bij de Amerikaanse overheid, die vervolgens dreigde met economische sancties tegen Zuid-Afrika. Verschillende bedrijven spanden een proces aan tegen de Zuid-Afrikaanse overheid wegens inbreuken op het internationale patentrecht. Pas na massale publieke verontwaardiging konden de farmaceuten in en liet ze de import van generieke aidsremmers toe. Toch was het pleit toch niet gewonnen. Ook in de jaren erna werd elke overheid die het lef had om voor zijn eigen bevolking goedkopere geneesmiddelen produceren, bedreigd. Toen Thailand in 2007 plannen maakte om een generieke versie van de aids remmers Kalitta te laten produceren en te verkopen, dreigden de Verenigde Staten met handelssancties.

Thailand had weinig keuze en moest zijn plannen opbergen. Toen kwam het coronavirus en de geschiedenis herhaalde zich ook bij dit virus in Zuid-Afrika. Deze keer samen met Costa Rica, dat probeert de patent wetgeving te omzeilen. De landen vroegen in november vorig jaar een zogenaamde trip zwever aan die het mogelijk maakt om vaccins te laten produceren zonder dat de producenten aangeklaagd kunnen worden voor het schenden van de patent wetgeving. Meer dan honderd landen steunen dit voorstel. De Europese Unie, de Verenigde Staten, Japan, Noorwegen, Brazilië, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland verzetten zich allemaal landen met een sterke farmaceutische industrie.

Je hoeft geen complotdenker te zijn om te vermoeden dat dit geen toeval is. Het is nog onduidelijk wanneer de Wereldhandelsorganisatie een definitieve uitspraak doet over de Trips zwever. Intussen verdedigt de EU haar verzet tegen het opheffen van de patenten door te verwijzen naar het haar steun aan ACTA, een aankoop mechanisme van de Wereldgezondheidsorganisatie dat probeert om ook voor armere landen vaccins te bemachtigen. Dat is een doekje voor het bloeden. Het klopt dat de Europese Unie al wel wat geld gedoneerd heeft aan ACTA, maar wat ze er niet bij vertellen is dat de rijke landen al de meeste beschikbare vaccins door ze ze opgekocht hebben.

Je hebt niet veel aan een aankoop mechanisme. Als er niets meer aan te kopen valt, ondanks de retoriek van hun leiders. De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, noemde vaccins een universeel publiek goed en de Franse president Emmanuel Macron beweert dat het noodzakelijk is dat een vaccin tegen Coven 19 een mondiaal publiek goed is dat buiten de wetten van de markt staat. Kiezen deze landen dus toch voor de belangen van big farma en niet voor de volksgezondheid?

Dat kan anders, maar alleen als overheden sterk optreden en het algemene belang boven dat van de industrie stellen. Hoe zouden ze werk kunnen gaan? Het toekennen van de trip zwever is de eerste stap, maar daarmee ben je er nog niet. Je moet ook de Nohl bezitten, de precieze methode om deze vaccins aan te maken. Die kennis is nu bedrijfsgeheim en ook de goedkeuring van de trip zwever geeft je als overheid nog niet het recht om bedrijfsgeheimen op te eisen.

Maar je kan als overheid een bedrijf natuurlijk wel onder druk zetten. Sterker nog, het is al met succes gebeurd. En wel in Nederland. In het begin van de pandemie was er in Nederland een tekort aan Liessens buffer, een vloeistof die je nodig hebt om PCR test uit te voeren. Zo'n Liesens buffer is vrij eenvoudig te maken, mits het exacte recept. Het Hoche en de producent van deze buffer weigerde aanvankelijk dat recept vrij te geven. Toen de Nederlandse overheid, gesteund door de terechte publieke ontwaarding, druk uitoefende rond Roche in en gaf ze een bedrijfsgeheim vrij waarop de Nederlandse bedrijven de vloeistof zelf konden maken.

Natuurlijk is het productieproces van een vaccin een heel stuk ingewikkeld en het recept voor een Liessens buffer maar moeilijk is niet onmogelijk. Als farmaceuten eenmaal een geheim met ander delen. Om dat te bereiken kan de overheid verschillende druk middelen inzetten. Duurt het leerproces misschien enkele maanden, maar daarna kunnen die andere bedrijven aan de slag. Dat brengt ons meteen bij de volgende horde productiecapaciteit. Zijn er wel voldoende fabrieken waar we deze vaccins kunnen produceren? Waarschijnlijk wel. Farmaceuten als Moderne Faiz of AstraZeneca sluiten nu al samenwerkingsverbanden met andere farmaceutische bedrijven om een productiecapaciteit op te voeren.

Maar lang niet alle mogelijkheden worden daarbij benut. Farmagigant Merck bijvoorbeeld zette na teleurstellende resultaten de ontwikkeling van zijn vaccins stop. Productielijnen die dat bedrijf voorzien had een vaccin te maken, zou je alvast kunnen inzetten. Er zijn nog tal van fabrikanten van generieke geneesmiddelen die na de overdracht van de nodige kennis perfect in staat zijn om deze vaccins te maken. En als we dan toch bezig zijn, waarom maken we dan niet alleen de beste vaccins? Momenteel wordt een groot gedeelte van de vaccins productiecapaciteit ingezet om suboptimale vaccins aan te maken.

Zo is het AstraZeneca vaccin mogelijk minder effectief dan dat van enkele concurrenten. Waarom verplichten we AstraZeneca niet om zijn enorme productiecapaciteit in te zetten om één van de andere vaccins te maken? Deze enorme gezondheidscrisis is te belangrijk om aan de enkele bedrijven over te LA willen de pandemie zo snel mogelijk beëindigen. Dan moeten de oude regels patenten, aandeelhouders, belangen, bedrijfsgeheimen tijdelijk op de schop, zodat we zo snel mogelijk iedereen kunnen inenten. Later na de pandemie kunnen nog discussiëren over eventuele vergoeding.

Natuurlijk moet deze enorme inspanning op de één of andere manier gecoördineerd worden. Overheden zijn daarvoor waarschijnlijk niet de beste keuze. Ook zij zijn niet zozeer gericht op het belang van allerlei wereldburgers, vooral op dat van hun eigen bevolking. Maar waarom zou de Wereldgezondheidsorganisatie nu al een sterk coördinerende rol inneemt in het beteugelen van deze crisis? Ook niet de vaccin productie kunnen sturen? En nee, we moeten dit niet alleen doen voor de armere landen. Ook wij, rijke westerlingen hebben er alle belang bij om de sleutels van onze vrijheid te ontfutselen uit de handen van industrie.

Onze overheden zijn er toch voldoende geld op tafel te leggen in geslaagd om voor ons voldoende vaccins te reserveren. Luc, waarin de woorden van Theodoros Adan om Gibril Jesus, de directeur generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, Noboa Unicef en zal every barriers. We leven niet op een eiland. Een lage vaccinatiegraad in de rest van de wereld heeft ook voor ons enorme gevolgen. Hoelang het virus kan circuleren, hoe groter de kans dat er varianten opduiken. Varianten die met een beetje pech de immuunreactie door de vaccins wordt opgewekt, kunnen omzeilen.

En dan is er nog de economische impact van het laten doden van de pandemie in de wereld. Economie is alles met alles verbonden. Onze supply chain is geglobaliseerd. Een lockdown in pakweg Oost-Azië voelen we ook hier. Een recente studie berekent dat indien ontwikkelingslanden er eind 2021 slechts in slagen om de helft meer bevolking in te enten, de wereldeconomie tussen de 1,8 en 3,8 miljoen dollar verlies lijdt. In het meest extreme scenario geen vaccins voor de armere landen. Dit jaar loopt het verlies op tot bijna 9 biljoen dollar.

Het idee dat het openbreken van patenten noodzakelijk is om deze pandemie te bedwingen, wint gelukkig terrein. Het is ook niet langer enkel een linkse hobby. Enkele weken geleden twitterde Gwendolyn Rutten, de voormalige voorzitster van een bepaald niet linkse Vlaamse liberale partij, Covic 19 vaccins zouden publiek goed moeten zijn. Geen patenten, geen monopolies. We hebben al zoveel rechten gedeeltelijk opgegeven tijdens deze pandemie. Het recht om af te spreken met wie wil het recht op onderwijs en het recht op privacy?

Waarom vragen we aan enkele grote bedrijven niet om een stukje van hun eigendomsrechten op te geven? Mocht je na nog geen lid zijn van De Correspondent en je wil onze journalistiek steunen? Ga dan naar De Correspondent. Puntenloos les. Word lid! Heel veel dank.