Beste luisteraar, mijn naam is Jackal Prantl en ik ben een audio redacteur bij De Correspondent. Vandaag wil ik jullie graag een artikel voorlezen van Thalia, Verkade en Marquardt de Brusselstraat. Dat gaat over de stichting Stop de Kindermoord. Twintig jaar geleden waren er allerlei organisaties in Nederland die strijden voor de veiligheid van kinderen op straat. Veilig Verkeer Nederland slokte die organisaties op en leren kinderen op school dat de straat niet van hen is. Laten we beginnen. De scholen zijn weer begonnen en de gelijknamige campagnes van Veilig Verkeer Nederland ook dit is de club die jong en oud al 80 jaar leert hoe je veilig over straat moet en bij kinderen het Nationaal Verkeersexamen afneemt.

Hun theorie diploma voor hoe je je op straat dient te bewegen. VVN stampte er bij kinderen van jongsaf aan in. De straat is gevaarlijk. Kijk links, rechts, links als je niet doodgereden wil worden en automobilisten krijgen op hun beurt de waarschuwing pas op fietsers. Zeker als het onvoorspelbare kinderen zijn. Voor je het weet ligt er één onder je auto. De onderliggende gedachte verkeer moet stromen en mensen moeten hun gedrag daarop aanpassen. Het is het recht van de snelste.

Het vooruit perspectief, waarbij 500 kilo zware machines die door woonwijken rijden, worden gezien als een voldongen feit. Ooit bestond er een club die daar volstrekt niet mee eens was. Een club die eist dat het niet nodig zou moeten zijn om uit te kijken. Als je op straat bent. Dit was Stop de Kindermoord, een beweging die begon in Eindhoven aan de keukentafel van Fik Lange Hof, die bij een verkeersongeluk een kind verloor en die niet langer accepteerde dat de straat een plek was geworden waar je zomaar dood gemaakt kon worden.

Het was de organisatie die in de jaren zeventig het felst in opstand kwam tegen het automobilisten met pamfletten. Met demonstraties met affiches die keihard binnenkomen. Zo luidt het begin van de oprichtingen verklaring van pressiegroep Stop de Kindermoord. In de krant De Tijd in 1973 als volgt. In Eindhoven en Helmond zijn een paar mensen opgestaan die de apathie willen doorbreken waarmee het Nederlandse volk de dagelijkse slachting in het verkeer accepteert. Het moet maar eens afgelopen zijn met de onkunde, de achteloosheid of het cynisme waarmee in dit land de prioriteiten worden gesteld.

Het gaat hier niet om een randverschijnsel, het gaat hier om de vraag of wij een beschaafd volk wensten te zijn. En dan stapt Vic Lange Hof, wiens woorden het zijn, over naar de eerste persoon. Eén van de drieduizend verkeersdoden van 1971 was mijn jongste kind, zes jaar oud, op weg naar school van de weg gereden door iemand die met volgas in een onoverzichtelijke bocht in reed. 150 gulden boete misdadige rijden is goedkoper dan u denkt. Automobilisten kunnen de publieke ruimte op zo'n manier gebruiken dat er 400 kinderen per jaar doodgaan, stelt deze vader.

Dat moet afgelopen zijn. Je kunt je bij hem melden als je de onverschilligheid ook beu bent. Langenhovestraat zijn adres onder de oproep en blijf publiceren over de reacties die stromen binnen. Zo wordt Stop te kindermoord geboren. Wat begint als een pressiegroep groeit uit tot een landelijke organisatie met een actieve achterban van duizenden mensen. En terwijl de ANWB voor rechten van fietsers strijdt vecht, stopt de kindermoord voor de straat als een plek waar ook kinderen vrij en onbezorgd moeten kunnen spelen en leven, zoals dat voor de komst van auto's en ander gemotoriseerd verkeer het geval was geweest.

De ANWB is trouwens de eerste enige echte Nederlandse Wielrijdersbond wat nu de Fietsersbond is geworden. De eerste voorzitter van stopte kindermoord is student Maartje van Putten uit Amsterdam, die ook actief is bij de ANWB. Vick Lange Hof voert intussen publiekelijk oorlog met Veilig Verkeer Nederland, dat de actiegroep aanvalt en de kinderen en hun ouders verantwoordelijk wil houden voor hun eigen veiligheid. De cijfers zijn voor Veilig Verkeer Nederland aanleiding ouders en met grote nadruk op te wijzen dat zij in de eerste plaats verantwoordelijk dienen te worden gesteld voor het grote aantal ongevallen dat met name kleuters in het verkeer overkomt.

Veilig Verkeer Nederland wordt geciteerd in het Reformatorisch Dagblad. Zij zeggen. De cijfers zijn voor Veilig Verkeer Nederland aanleiding ouders. Er wordt grote nadruk op te wijzen dat in de eerste plaats de zij verantwoordelijk dienen te worden gesteld voor het grote aantal ongevallen dat met name kleuters in het verkeer overkomt. VWN betreurt het in hoge mate dat veel ouders hun verantwoordelijkheid voor de verkeersveiligheid van hun kinderen afwentelen door bijvoorbeeld als pressiegroep te pleiten voor voorzieningen die louter en alleen in het technische vlak liggen.

Einde citaat. Ja, verkeers voorlichting is belangrijk, zegt Langenhoven in een reactie tegen het dagblad. Maar wij vinden wel dat de verkeersveiligheid alleen in de wortel kan worden aangepakt als er een totaal andere verkeers structuur komt, waarbij het niet mogelijk is dat auto's zomaar ongestoord door woonwijken razen. Een nieuwe verkeers structuur is primair en je lost de problemen niet op door te propageren dat voetgangers s avonds lichte jasjes moeten gaan dragen. Stop de kindermoord staat voor een radicaal andere straat, eentje waarin je überhaupt niet hoeft te vrezen voor je leven.

Dat pleidooi vindt uiteindelijk brede maatschappelijke steun tot het Koninklijk Huis aan toe. Vanaf halverwege de jaren zeventig begint het aantal verkeersslachtoffers af te nemen. Dat er wat verandert, is ook te danken aan Tjerk Westerterp, de minister van Verkeer van de KVP. Net als lange hof verloor hij zelf een kind in het verkeer. Er zijn mensen die zeggen dat dat het ergste, maar ook het enige was dat het kabinet tot maatregelen bracht. Zoals de introductie van de verplichte autogordel in 1975, een levensreddend middel voor mensen in de auto.

Maar verreweg de meeste maatregelen die leven op straat minder levensgevaarlijk maken, worden op lokaal niveau genomen onder druk van de protesten. Organisaties als Stop te Kindermoord, die steeds vaker aanschuiven bij de gemeente. Er komen woonerven. Veel steden gaan aan de slag met vrijliggende fietspaden en snelheidsremmende maatregelen, zoals verkeersdrempels en wegversmallingen. In Rotterdam komt er een hobbelpaard van een miljoen gulden voor drempels die elke burger kon aanvragen voor zijn deur. Zo leerde ik de Nederlandse straten begin jaren tachtig kennen als tamelijk mensvriendelijke.

Niet als kind je alleen oversteken, wel links, rechts, links blijven kijken, wel fietsexamen. Maar ik kon spelen bij de vriendjes die aan de woonerven woonden. Fietsen, ontdekte ik later, was ongeveer overal in de wereld gevaarlijker dan hier. De grootste slachting was voorbij, maar ik had geen idee dat die had plaatsgevonden en hoe die was gestopt. Dat ontdekte ik pas vorig jaar, toen ik werkte aan een boek over ons verkeer. En toen had ik meteen een nieuwe vraag hoe kon het dat ik dit niet wist?

Hoe kan het dat de boodschap van clubs als Stop de kindermoord, die zo belangrijk zijn geweest voor de inrichting van onze straten, nu totaal weg lijkt? Het korte antwoord. Veilig Verkeer Nederland. WIK Langenhove overleed in 1997. Wat er sindsdien gebeurde hoor ik van Janneke Zomer Vrucht, die nu met pensioen is, maar sinds 1995 bij allerlei organisaties werkte aan verkeersveiligheid. We schuiven aan in Delft, aan de keukentafel van Zomer Vrucht, voor een verhaal over een gedwongen fusie en reorganisatie.

Hoe belangrijk een naam voor een organisatie is van naamswijzigingen en van statuten en hoe constructief tegengeluid ingekapseld en daardoor gesmoord kan raken. In 1994 veranderde de naam Stop de Kindermoord in Kinderen Voorrang vanwege de verkeerde associaties met acties tegen abortus vertelt Zou er vrucht in haar keuken. Een brief van een klein kind staat in het raam. Ook begon het aantal gedode kinderen terug te lopen. Dat kwam deels door een betere inrichting van de straat, maar er was een belangrijke reden die we over het hoofd zien, zegt Zomer Vught.

Het aantal dode kinderen liep ook terug, omdat ouders hun kinderen pas later zelfstandig over straat te gaan. Ofwel er waren. En er zijn nog altijd minder kinderen op straat die doodgereden kunnen worden. De mogelijke nadeliger effecten van de beperkte zelfstandige mobiliteit op de ontwikkeling van kinderen was iets wat kinderen voorrang zorgen baarde. Inmiddels was de pressiegroep een stichting geworden die overlegde met de overheid en rijkssubsidie kreeg. Ze was niet meer een tegenpartij, maar werkte nu actief samen met de gemeente.

Net zoals de eerste enige echte Nederlandse Wielrijdersbond dat was gaan doen, eveneens na een naamswijziging. Zomer vrucht vertelt. We organiseerden Nationalestraat speeldagen, dan werden er door onze lokale achterban honderden Nederlandse straten afgesloten voor autoverkeer. En dan konden kinderen daar de hele dag spelen. De Straat Speeldag haalde steevast het Jeugdjournaal en de voorpagina's. In 1998 opende koningin Beatrix het evenement. Het aantal straten dat meedeed groeide in de loop der jaren tot ruim tweeduizend. Maar toen ging het mis.

In 2000 moesten de Fietsersbond Kinderen Voorrang en de Voetgangers Vereniging van minister Tineke Netelenbos PvdA, Verkeer Waterstaat fuseren met het veel grotere Veilig Verkeer Nederland. Alleen zo konden ze aanspraak blijven maken op de landelijke subsidie. Schaalvergroting dus. De Fietsersbond wist buiten de fusie te blijven, maar de andere twee organisaties niet. Ze waren te klein en te zeer afhankelijk van het geld. Zo begon een nieuw tijdperk, dat van drie w.o. Een afkorting die een marketingbureau bedacht voor drie Verenigde Verkeers Veiligheidsorganisatie.

Een grotere gemene deler dan dat ze alledrie iets deden met verkeersveiligheid. Was niet te vinden. Minister Netelenbos benadrukte bij Veilig Verkeer Nederland dat het gedachtegoed van de twee kleine partners in de nieuwe organisatie herkenbaar moest blijven. Zomer Frit vertelt hoe circa 20 medewerkers, activisten en adviseurs van de voetgangers, verenigingen en kinderen voorrang allemaal op de beleids afdeling belanden. Daar worden plannen werden uitgedacht. Ze kregen een plekje op het kantoor van VVN in Huizen, ze vertelt Je kon er alleen met de auto komen of met een bus vanuit Naarden-Bussum.

Het was een pijnpunt voor de twee kleine fusiepartners die in Den Haag en Amsterdam waren gehuisvest. Daardoor gingen er al enkele niet mee in de fusie. Somers rug gaat verder. Het was moeilijk voor ons om voet aan de grond te krijgen. Kinderen moesten van Veilig Verkeer Nederland leren dat verkeer gevaarlijk is en hoe ze daar mee om moesten gaan. Dat is geen onzin, maar wel eenzijdig. Wij benadrukten dat er ook verder gewerkt moest worden aan een goede inrichting van de straat.

Jan Torenstra, die ook bij Zomer Vrucht in de keuken zit, was in die tijd in Delft wethouder voor de PvdA en net als zij begaan met ons gebruik van de publieke ruimte. Hij legt het zo uit. Veilig Verkeer Nederland zegt dat de auto moet kunnen rijden en de rest volgt daaruit. Iedereen moet veilig over straat. Je gedraagt je volgens de verkeersregels. Wij kijken eerst naar. Waar zit de voetganger? Hoe houd je de openbare ruimte te voet begaanbaar?

Is er wel plek voor de auto? Vragen over inrichting. Voor Veilig Verkeer Nederland was het kind als een hert dat de weg overstak voor Zomer Vrucht en Torenstra was het juist andersom. De weg doorkruiste de leefomgeving van het hert. Zomer Vrucht zegt We bleven er op hameren dat het verkeer ook rekening moest houden met de mogelijkheden van kinderen, zoals daar was de kindvriendelijke straat. In 2006 viel het besluit om drie Aveo een andere naam te geven, wat niemand was blij met de naam Rivo.

Het werd weer gewoon Veilig Verkeer Nederland. In het persbericht stond dat de naamsverandering benadrukte dat de club een geheel was geworden en dat terwijl de fusiepartners nog steeds totaal verschillend in elkaar zaten. De organisatie van de Straat Speeldag werd uit handen gegeven aan Jantje Beton en de actie omgedoopt tot Buitenspeeldag. In afstemming met Veilig Verkeer Nederland ging kinder tv zender Nickelodeon daar een middag op zwart. Dat was een mooie stunt, zegt Torenstra. Maar nu ging het om buitenspelen en niet meer om de vraag of de straat geen speelruimte was.

Binnenskamers was hier uiteraard discussie over. Zomer Vrucht zegt door de focus op gedrag en pas op het Veilig Verkeer Nederland eigenlijk juist een rem op verbetering van de inrichting van de stad. Daaropvolgende bezuinigingen werden door V&VN aangegrepen voor een drastische koerswijziging, waarin er bijna geen ruimte meer was voor het perspectief van de straat als een zorgeloze verblijfsruimte. Het bestuur ging niet in op pogingen tot overleg. De complete beleids afdeling werd gedwongen ontslagen. Zomer Vrucht bleef uiteindelijk als enige zitten tot haar pensioen.

Zo eindigde het sprookje van de fusie. Zomer Vrucht zegt Drie organisaties moesten samen in dit gedwongen huwelijk en ieder bracht subsidie in waar de afspraken met de minister werden door de grootste fusiepartner VWN vergeten en de voetgangers en de kinderen staan nu zonder professionele belangenbehartiging en zonder geld. Hun kleine subsidie is bij VVN terechtgekomen en die is weer, net als voor de fusie, voornamelijk bezig met campagnes en educatie. Veilig Verkeer Nederland, het Veilig Verkeer Nederland. Alsof er niks is gebeurd.

Alsof de fusie tot Drive Jou Nooit heeft plaatsgevonden. In de huidige statuten van VVN worden de fusiepartners niet genoemd. Zo verdwenen Stichting Kinderen Voorrang. De Voetgangers Vereniging en het hele idee dat je meerdere perspectieven kan hebben op het doel van de straat uit het collectieve geheugen. Het was een gedwongen huwelijk, zegt ook Rob Stomphorst, woordvoerder van Veilig Verkeer Nederland. Hij wijst me in hun nieuwe onderkomen in Amersfoort, pal aan een treinstation, het bureau waar Janneke zomer vrucht nog aan heeft gezeten.

Hij zegt De andere partijen waren clips die heel specifieke groepjes vertegenwoordigden, ons gedachtengoed is iedereen veilig over straat. Over het woord kindermoord zegt hij. Wij zouden dat nooit zo noemen. In het kader van verkeersveiligheid. Wij zijn altijd geweest voor de positieve communicatie. Gelukkig veranderden ze hun naam. Stomphorst is duidelijk een ander type dan de kleine fusiepartners. Hij schrikt bijvoorbeeld niet terug van samenwerking met commerciële partners, maar voor die samenwerkingen was de naamsbekendheid van VVN van belang.

Hij zegt Veilig Verkeer Nederland als een A-merk drive you en C een merk. De opluchting was dus groot toen het weer gewoon WWN werd, hij vertelt enthousiast verder hoe hij een deal met Total maakte. De benzine maatschappij om kinderen op speelse wijze te leren uitkijken voor de dodehoek leren uitkijken voor de dode hoek. Dat is echter VVN logica. Verstandig, maar daardoor komt niet de vraag op tafel of het wel een goed idee is dat grote zware vrachtwagens op elk moment van de dag door de drukke stad straten kunnen rijden.

Precies de kritiek van zomer, vrucht en geld van een oliemaatschappij. Dat is sponsoring je kinderen voorrang nooit zou aannemen, zegt Zomer Vrucht. Ook met Shell sloot Stomphorst een deal. Het past in een traditie. Al in de jaren dertig werd het Verbond voor Veilig Verkeer, zoals Veilig Verkeer Nederland in de begintijd heette, gesponsord door de industrie die de onveiligheid op straat veroorzaakte. Alleen in de directe schoolomgeving spreekt VVN zich uit voor autovrije en anders autoluwe straten. Kan Stomphorst zich voorstellen dat de andere fusiepartners het moeilijk vonden om aansluiting te vinden?

Ik denk dat je de zaken realistisch en zakelijk moet bekijken, zegt Stomphorst. Dan valt Hermie Grapperhaus de bedrijfsjuristen binnenreden. Ja, wij bereiden de kinderen voor op het hedendaagse verkeer. Het is een gegeven, gaat Stomphorst door vanuit onze missie ontwikkelen wij sinds 1932 verkeerd leermiddelen voor het basisonderwijs. Ruim 75 procent van de scholen maakt daar gebruik van. Ik vraag dat dat nodig is. Die disciplineren van kinderen. Dat kun je niet veranderen. Dat kun je wel veranderen, zegt Stomphorst.

Maar dan ga je in een commune wonen of in een hutje op de hei over de straat speeldag, zegt Stomphorst stellig. Het is zo dat je kinderen het verkeerde aanleert. Als je ze leert dat ze op straat mogen spelen en dan moet je ze de volgende dag uitleggen dat dat niet handig is. Dat in de daarop volgende reorganisatie alle medewerkers behalve Zomer Vrucht van de twee fusiepartners werden wegbezuinigd, staat Stomphorst niet meer zo voor de geest, zegt hij. Op het kantoor in Amersfoort vind ik het steeds lastiger om zijn argumenten aan te horen, want door die fusie waar Stomphorst zo licht over doet, heb ik nooit geleerd om anders naar de straat te kijken.

En dat wuift hij nu weg met. Dan moet je in een commune gaan wonen of in een hutje op de hei. Kun je wel voor iedereen op straat zijn? Zoals Veilig Verkeer Nederland betoogt? Het gesprek gaat nog even over de toekomst, bij AWVN zijn ze optimistisch. Stomphorst zegt Het autoluw maken van binnensteden ten gunste van ruimte voor voetgangers en fietsers is iets wat steeds dichterbij komt. En dat is een heel mooie ontwikkeling. Daar gaat het heen, vult Grapperhaus aan.

De betere toekomst arriveert vanzelf. Zo had ik er ook lang over gedacht. Maar dat het in Nederlandse steden op veel plekken veiliger is ingericht dan in veel andere landen. Dat was dus niet vanzelf gegaan. Dat hadden we nou juist aan partijen als Stop te kindermoord te danken. Als Stomphorst me uitlaat, krijg ik een boekje mee dat hij heeft laten maken. Fiep in het verkeer om aan mijn kinderen voor te lezen. Er staat ook verkeer is overal. Dus is het opletten geblazen.

Ogen en oren open. Als organisatie werd kinderen voorrang ingekapseld en verteerd door de gedwongen fusie met Veilig Verkeer Nederland. Maar het gedachtegoed erachter, de straat als plek voor mensen, bleek niet uit te roeien. Ze zijn weer terug Janneke Zomer Vreugd, Jan Torenstra en een tiental andere oudgedienden, ook van de Voetgangers Vereniging. Ze hebben een stichting opgericht met hetzelfde doel als voorheen dat we de publieke ruimte ook blijven zien en inrichten als verblijfsruimte en mensen straat, zo heet hun organisatie nu mensen straat of Manns en een straat.

Janneke Zomer Vrucht en lector City Logistiek Walter Ploos van Amstel schrijven in Trouw. Zo'n straat waar slenteren, ontspannen en ontmoeten centraal staan. Een straat die aantrekkelijk, veilig en inclusief tegelijk is. De aantrekkelijke mensen straat komt er vaak niet. Gek genoeg omdat de mensen als belanghebbende aan de ontwerptafel ontbreekt. Dat moet veranderen. Net als toen ze nog kinderen voorrang heetten, richt mens en straat zich op het ministerie op bestuurlijk niveau, vertelt Somers Vrucht. Om er een punt van te maken dat het hert de weg oversteekt, maar dat de weg ook zijn bos doorkruist.

De groep heeft er al aan bijgedragen dat er bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat weer iemand gaat over de hele basale manier van voortbewegen, lopen en het belang daarvan. Daarnaast hebben ze een internationaal handvest over de rechten van de Mens de voet naar Nederland gehaald, dat onder andere alle gemeenten van de provincie Friesland hebben ondertekend. Wat betekent dat die gemeenten uitspreken dat ze voor de lopende mens alles zullen doen wat er in hun vermogen ligt. De Fietsersbond heeft onlangs samen met Mensen en straat Milieudefensie, Urgenda, Wandel, NWT en Natuur en Milieu de petitie Geef de straat Drugpunt DEDEL gelanceerd, die nu ruim 31 honderd keer is ondertekend.

En zo is er nu, bijna een halve eeuw na de oprichting van Stop te Kindermoord en de ANWB, opnieuw het begin van een landelijk netwerk dat net als de protesten organisaties van destijds niet het gedrag van mensen wil inpassen in het verkeer. Maar het verkeer wel inpassen in het verkeer tussen mensen. Hier volgt nog een reactie van Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland op dit artikel. We zetten alles in het werk om samen met onze stakeholders het aantal verkeersslachtoffers omlaag te brengen.

Het is overigens volkomen logisch dat je alleen veilig verkeer Nederland kent. We zijn een aanmerkt met een hoge spontane naamsbekendheid en worden dagelijks benaderd door zowel de media, de politiek als het bedrijfsleven. Onze focus ligt op gedrag in de vorm van education, empowerment en een Cartmans. Onze organisatie met als missie iedereen veilig over straat. En dan bedoelen we ook echt iedereen, ongeacht in welke verkeersveiligheid rolden dan ook. Werd opgericht in 1932 door verontruste burgers. Onze eerste vrijwilligers stonden in die tijd met rode vlaggen langs de weg om het autoverkeer te manen langzaam te rijden.

Het autoluw maken van steden, te beginnen met binnensteden, is een mooie ontwikkeling. Daar is nog een lange weg te gaan. In onze krap bemeten binnensteden. Steden als Ohio en Helsinki zijn al goed op weg en daar kan Nederland weer van leren. Einde reactie. Dank voor het luisteren. Ben je geïnteresseerd geraakt in het onderwerp, kijk dan ook eens naar het boek van Thalia Verkade en Marco te Brummell stoet. Het recht van de snelste dat onlangs uitkwam.

Waar de correspondent bijna nog geen lid van De Correspondent. En wil je onze journalistiek steunen? Ga dan naar De Correspondent punten. Lash word lid. Heel veel dank.