Transcribe your podcast
[00:00:00]

NPO Radio 1 podcast Zandkasteel. De dag is goed dat er twee CDA gedeputeerden hun verantwoordelijkheid nemen en hier aangeven van. Ja, dit kan niet langer, want we zijn op het punt aangekomen dat die bestuurscultuur in Limburg ja, ontoelaatbaar is en dat moet veranderen. Terwijl functie elders gaat. In Den Haag tot hevige discussies leidt over achterkamertjes, politiek en een sfeer van geheimzinnigheid. Rollen er elders in het land al politieke koppen vanwege een beklemmende bestuurscultuur. In Limburg zijn afgelopen week twee CDA gedeputeerden opgestapt en morgen volgt een spoeddebat dat mogelijk bepaalt of de gouverneur van Limburg, zeg maar de commissaris van de Koning, ook van het CDA ook weg moet.

[00:00:44]

Met alle zorgen van de christendemocraten in de landelijke politiek zit het CDA zeker niet te wachten op gerommel in een voor de partij heel belangrijke provincie. Toch is er wel een en ander aan de hand. Maar wat in Limburg zijn al jaren integriteit d'affaires onthullingen en ook plannen om de bestuurscultuur te doorbreken? Maar er lijkt tot nu toe weinig van terecht gekomen. Is gebrek aan bestuurlijke integriteit een chronische aandoening? Waar komt zo'n cultuur vandaan? En hoe zorg je ervoor dat tegenmacht en zelfreflectie ook onderdeel van die cultuur wordt?

[00:01:19]

Fijn dat je luistert. Ik ben Elisabet Steins en de dag is donderdag 1 april.

[00:01:33]

Dames, heren. Er is vandaag een thuis in Limburg, maar je hoeft dat niet eens te zeggen. Het is niet iets van woorden. Er is iets dat je vond. Voor het CDA is Limburg van oudsher een van de belangrijkste provincies van Nederland. Als Boerenpartij zat daar altijd een trouwe achterban. Hoewel veel kiezers de laatste jaren toch ook naar andere partijen zijn overgelopen. Maar landelijke kopstukken, zoals destijds oud CDA premier Jan Peter Balkenende, reizen altijd graag af naar Limburg om duidelijk te maken hoeveel ze voor die provincie voelen.

[00:02:09]

Is hier in Limburg wel. En ik krijg een stukje Limburgse vlaai nodig. Direct dat gevoel.

[00:02:17]

En Limburg bracht in de loop der jaren ook heel wat prominente CDA'ers voort. Zoals bijvoorbeeld Maxime Verhagen, die ook in campagnetijd de kans niet onbenut liet om Limburgse kiezers in dialect aan te spreken.

[00:02:29]

De lui van het CDA Limburg dystonie voor de Limburgse cultuur dus, zo de Amani en de stonerrock vuur. Dat viel ook Limburgs en bleef ik liever callen. Dus als je er dan wel honderd keer gewoon op het CDA stemmen.

[00:02:41]

En met succes, want het CDA komt in Limburg bij bijna iedere Provinciale Statenverkiezingen wel uit de bus als de grootste partij. De provincie heeft ook al tien jaar een CDA gouverneur, Theo Bovens. In andere provincies wordt zijn functie commissaris van de Koning genoemd. Maar Limburg heeft dus een gouverneur. Hij is de voorzitter van de Provinciale Staten, het provinciebestuur en dat provinciebestuur is al jaren bron van affaires, meestal rondom het machtige CDA, maar ook bij de VVD, die in Limburg steeds groter is geworden.

[00:03:12]

NRC onthulde een week geleden het laatste schandaal. In Limburg zijn twee CDA gedeputeerden per direct opgestapt. Het gaat om Ger Koopmans en Hubert. Makkers zouden betrokken zijn bij het uitdelen van lucratieve opdrachten aan een partijgenoot vrijen. Vrouwen zouden onder meer tonnen aan subsidies hebben doorgesluisd naar zijn eigen bedrijven.

[00:03:30]

Het draait allemaal om een goede doelen stichting die de natuur in Limburg helpt onderhouden bossen, hagen om weilanden.

[00:03:36]

Dat soort zaken. Deze Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen zoals die heet, afgekort iCal, krijgt elk jaar 3 miljoen euro van de provincie, gemeente en de Postcode Loterij en een oud gedeputeerde van het CDA. Herman Wreede was daar de directeur. Volgens NRC laat hij de stichting al jaren producten inkopen bij zijn eigen bedrijven en laat hij zichzelf ook inhuren voor een veel te hoog tarief. Er zou zo al jaren subsidiegeld in zijn eigen zakken zijn verdwenen. Voor onderzoeksjournalist Paul Bots van dagblad De Limburger is het de zoveelste integriteitscommissie die hij in de Limburgse politiek voorbij ziet komen.

[00:04:17]

Oud gedeputeerde Herman Helemaal Tevreden is daarin directeur geworden. Een gegeven moment. En nou ja, nu lijkt het erop dat die 1. Zijn bedrijven die die daarnaast nog gehad? Dat die opdrachten van datzelfde iCal hebben gekregen terwijl dat ik over een groot deel woon? Euh ja steunt op subsidies van de provincie. Met name provincie is goed voor één derde van de van de begroting. Zo'n beetje dus. En dat heeft de afgelopen week de kop gekost aan twee CDA gedeputeerden.

[00:04:45]

Wat was hun rol daarin dan? De ene, Ger Koopmans, die gaat over de over de financiën? En die zegt van ja dat ik dit niet niet heb gezien. Dat de. Daar moet ik mezelf verwijten. Euh, de andere Jules makkers. Die gaat de overige de de natuur kant zeg maar een euh ja, die verwijt zichzelf ook dat ie dit niet niet gezien heeft. Waarbij nu weer de provincie euh een onderzoek loopt. En dat was ook al aangekondigd door de gouverneur zeggen wij.

[00:05:09]

Commissaris van de Koning. Een integriteitsonderzoek waarin die twee uh ook bekeken zouden worden. Euh. Met de vraag van ja zijn die opdrachten aan iCal wel op de juiste manier verstrekt. Dat tot onderzoek hing al boven de markt en die tweede tenminste op de. Ja, het is natuurlijk niet goed voor Limburg dat er constant een een soort zweem is van dat zal wel eens niet deugen en daarom moet een onderzoek ook echt euh eerlijk zijn. Als er iets fout is moet je dat benoemen en moet je dat aanpakken.

[00:05:35]

En als het dat niet is, moet je dat ook, durven ze.

[00:05:37]

Hoewel de gouverneur Theo Bovens er in deze zaak dus relatief snel bij was. Door dat onderzoek in te stellen, staat zijn positie toch ter discussie. En dat heeft er vooral mee te maken dat deze affaire niet op zichzelf staat. Het Limburgse provinciehuis kent zoveel affaires dat de provincie de afgelopen decennia allerlei bijnamen heeft gekregen. Limbombe. Palermo aan de Maas. De Vrienden Republique bijvoorbeeld. Onder druk van de publieke opinie opent justitie halverwege de jaren negentig voor het eerst echt de jacht op corrupte politici en bestuurders.

[00:06:09]

Een reeks affaires komt naar buiten en tientallen sjoemelende politici en ambtenaren worden in die tijd in Limburg ontmaskerd en vervolgd. De affaires legden een bestuurscultuur bloot die informeel was en een hoog ons kent ons gehalte had. De provincie belooft beterschap, met gouverneur Theo Bovens voorop. Bij zijn benoeming in 2011 zegt hij dat hij integriteit als een van zijn kerntaken ziet. Maar de affaires blijven zich opstapelen. Denk ook aan burgemeester Jos Heijmans, die zonder mandaat geld uit de gemeentekas uitdeelde.

[00:06:41]

En in 2019 onthult de Limburger samen met NRC dat de provincie opvallend veel oud bestuurders inhuurt voor goedbetaald lobby en advieswerk en zogenoemde klusjesmannen affaire.

[00:06:54]

Er waren natuurlijk geschokt vanochtend, toen we de berichten te horen kregen dat na al die jaren die wij al bezig zijn om dit patroon in de provincie te doorbreken, dat het klaarblijkelijk dus geen zoden aan de dijk heeft gezegd en dat er nu echt een einde moet komen aan die vrienden republiek die Limburg is. En dat we nu na een transparant, eerlijk en open Limburg willen als het gaat om benoemingen van bestuurders. De spanning die nu op het provinciehuis gevoeld wordt, gaat dus over meer dan de iCal zaak.

[00:07:24]

De vraag is kan de uiteindelijk verantwoordelijke voor het integriteitsbeleid, de gouverneur, dus nog wel geloofwaardig door? Als je een einde wil maken aan die spiraal van affaires?

[00:07:34]

Hij krijgt de laatste tijd wel echt het verwijt dat die. Euh ja, niet. Niet hard genoeg ingrijpt. Dat die euh, toch niet goed genoeg bovenop zit. Euh. Nou ja, dat soort zaken dus dat. Dat kan u tegen hem gaan spelen als de discussie in Provinciale Staten gaat krijgen. Morgen komt de Provinciale Staten hierover bijeen. NRC schrijft dat hij voor zijn positie moet vrezen. Wat gaat? Wat staat er morgen allemaal te gebeuren? Een formeel euh.

[00:08:00]

Wordt er gesproken over de situatie? Hoe nu verder? Nu er twee gedeputeerden weg zijn, zeker omdat er uh in Limburg geen geen groene coalitie is, maar een euh extra parlementair college zoals dat heet is. Elke keer nieuwe meerderheden moeten moet zoeken. Dan is het wel lastig om zomaar twee gedeputeerden weer bij te zetten. En ja, als het zomaar weer twee Sudanees worden, dan denk ik dat de politiek een hele moeilijke wordt. En van andere partijen wordt het een lastige, omdat de gedeputeerde die er nu zitten onder andere de kleur van Forum en PVV je dragen.

[00:08:35]

Dus daar zal niet iedereen zomaar mee in zee gaan vanwege de gevoeligheden en op welke manier ze dan de positie van de gouverneur euh.

[00:08:42]

Ter discussie komen te staan. Die kan ter discussie komen te staan omdat dit natuurlijk dan zoveel serveren is in iets meer dan een jaar tijd. Bedoeld als een soort soort optelsom. En als je dan als gouverneur of commissaris de koning zegt dat je euh, integriteit zo hoog in het vaandel hebt, ja, dan kun je erop rekenen dat je in dit geval euh, politieke vragen krijgt en ook kritische politieke vragen krijgt. En ja, en mogelijk een motie van wantrouwen.

[00:09:07]

Ja, die hangt boven de markt. Uhm, voor zover ik nu weet is nog steeds niet duidelijk of die nu daadwerkelijk ook ingediend gaat worden en wie dat er voor of tegen gaat stemmen dus. En het is ook opvallend dat het allemaal CDA bestuurders zijn. Vaak wel ja. Ik moet zeggen in die euh, die klusjesmannen. Verre van van van vorig jaar. Ze kwamen ook andere politieke kleuren voorbij. Maar euh ja, het CDA wordt wel vaak genoemd.

[00:09:31]

Ja, ook wij zeggen dat dat natuurlijk partij is die in deze provincie. Uh, in elk geval tot een aantal jaren geleden ook gewoon echt uh duprez de bestuurderspartij was. Maar euh, ja, dan nog is het topmerk.

[00:09:42]

Ja. En ik kan me voorstellen met alles wat er momenteel in Den Haag aan de hand is. En euh ja, er wordt ook al gesproken bij het landelijke CDA over uhm instabiliteit. Ik kan me voorstellen dat dat ze daar ook niet zitten te wachten op nog meer gerommel in toch een hele belangrijke provincie voor het CDA.

[00:09:59]

Nee, dat kan ik me ook zo voorstellen. Ik moet zeggen afgelopen zaterdag was het 1 t m. De provinciale ledenvergadering van de CDA. En dat was ook niet echt meteen een hele vrolijke vergadering. Nee, wat hoor je dan? Nou ja, daar wordt vooral uh dan gezegd van. Euh ja, die dat die integriteit weer hoog op euh. Op de agenda moet komen en het moreel kompas moeten moet weer zuiver gezet worden. Ja. Eigenlijk dezelfde woorden die je euh, tien jaar geleden na dit soort affaires ook hoorde, maar na een tijdje heeft die partij wel de neiging om toch weer terug in de oude gewoonten teruggevallen.

[00:10:33]

Dat. En wat is husa?

[00:10:35]

Hoe zou je die ouwe gewoonten omschrijven? Is het inderdaad een CDA probleem die integriteit kwesties?

[00:10:42]

Nou, dat weet ik niet. Ik bedoel. Volgens mij hebben we afgelopen paar jaar ook heel veel kwesties euh. Gelezen rondom de VVD. En euh, we hebben afgelopen jaren Limburg in kwestie gehad met een D66 burgemeester in Weert die uiteindelijk moesten moest opstappen. Uhm.

[00:11:01]

Dus ja, dat het nu echt alleen maar ceria is dat. Uh ja, dat wil ik niet gaan roepen. Maarja die partij is als. Als je hier in Limburg kijkt. Euh is wel euh heel erg goed georganiseerd. Heeft een euh enorm netwerk. Euh enorme onderlinge relaties. En euh. Iedere ondernemer weet dat netwerken heel belangrijk is en dat gebeurt hier dan ook op politiek niveau en dat is tot bepaalde hoogte. Uh, misschien heel goed. Maar ja, dat maakt ook heel makkelijk om uh uh over grenzen heen te stappen.

[00:11:37]

Omdat die integriteit kwesties in Limburg steeds maar de kop op blijven steken, is er ook al veel gezegd en geschreven over mogelijke redenen dat het juist daar zo vaak voorkomt. Vorig jaar schreef een collega van Paul Bolts van de Limburger Peter Camps nog een essay over de bestuurscultuur in Limburg onder de titel Afrekenen met een veelkoppig monster. Gebrek aan bestuurlijke integriteit, machtsmisbruik en corruptie zijn volgens hem zeker geen exclusieve Limburgse aangelegenheden, maar komen in Limburg wel opvallend vaak voor. Hij legde een verband met het katholicisme, dat tegenwoordig misschien minder dominant aanwezig is, maar toch nog wel een stempel drukt.

[00:12:18]

De kerk zou een cultuur van collectief wegkijken en afwegen en scheppen en daarmee een natuurlijke voedingsbodem zijn voor niet integer handelen. Zeker als daar in het openbaar bestuur niet principieel overtuigend en hard tegen opgetreden wordt, schrijft Camps. En de fysieke en ook geestelijke afstand tot Den Haag brengt volgens hem van oudsher ook met zich mee dat er een gevoel bestaat van de regel het zelf wel. En dat is iets wat Paul Bolts ook signaleert.

[00:12:46]

Ik heb niet echt het gevoel dat het hier uh uh anders werkt dan euh dan elders. Behalve dat euh Limburg denk ik wel altijd euh. Het gevoel heeft om als euh zeg maar wow wow, een volledig aanhangsel van van Nederland toch een beetje een een eigen lijn te trekken en eigen prioriteiten prioriteiten te trekken. En euh, zich soms af te zetten tegen de rest van het land.

[00:13:10]

Uhm ja, omdat je ook in een andere situatie euh.

[00:13:16]

Woont en leeft. Ja en ja. Dat betekent misschien ook wel dat je iets meer op elkaar bent aangewezen en iets meer afhankelijk bent van de korte lijnen. Euh, onderling. Euh, je toch iets meer ons kent ons. Ja, ik denk het wel, maar mag aan de andere kant ik. Ik denk eerlijk gezegd als je in Uhm in. In Brabant in de politiek gaat kijken. Euh, dat dat het daar ook uh uh ook ons kent ons kan zijn die we.

[00:13:41]

Ja en hoe leeftijd? Euh ja, gewoon o bij mensen op straat is. Wordt het heel nauwgezet gevolgd. Of is het ook zoiets van God? Altijd maar weer dat bestuurlijke gedoe. Laat maar zitten ik.

[00:13:54]

Ik denk dat het voor een deel ook ook dat laatste wel uh uh wel is. De mensen toch wel redelijke moe van worden. T. T. Het lastige is dat ze in korona tijd uh, het het opstraat en ik hoef opvangen van dit soort geluiden iets iets lastiger is geworden.

[00:14:09]

Dan zal ik maar zeggen dat ze en zei wat is jouw analyse nou? Wat? Wat zegt jou deze hele affaire en hoe daarmee om wordt gegaan? Krijg je daar het gevoel bij van we proberen er nu echt iets te doorbreken? Of euh, we rommelen een beetje door. Nou, volgens mij wordt er wel steeds geprobeerd om iets te doorbreken, maar een een bestuurscultuur. En uh, zeker in een een een een partij als het. Als het CDA het straks over hadden.

[00:14:36]

Uh, die zo strak georganiseerd is, die z'n zoon z'n eigen opleidingen heel goed in de hand heeft. Die uh kijk. Als je als je nu iemand laat opleiden door euh, een een, een oud bestuurder en oud gedeputeerde en oud burgemeester of wat dan ook. Uh, die zelf ook altijd in dat systeem heeft gewerkt, dan blijft dat kringetje in feite rondlopen. Dat is een feit wat de partij nu zelf ook heeft aangegeven dat ze ook zelf in de opleiding moeten gaan kijken.

[00:15:03]

Maar ja, wat zeg straks ook volgens mij van de. Volgens mij hebben ze 10 jaar geleden dat ook wel eens geroepen. En uhm, nou ja, het feit dat het nog steeds gebeurt geeft wel iets aan een cultuurverandering. Niet zomaar. Nee, daar moet je. Uhm nee, ik denk je ook ook. Vooral je eigen, je eigen tegenspraken, je eigen kritiek bij je. Wij organiseren een en een Menso binnenhalen. En dat is wel wat het CDA nu in elk geval heeft aangekondigd.

[00:15:29]

Dat ze dus nu een een soort externe integriteit ze een man willen willen aanstellen die in zee in ingevallen gewoon mee kan adviseren, meekijken en dat soort zaken. Dus een een en geen lid van de partij is, daaraan toevoegend dat als het gaat om om euh euh, cultuur enzo. Als je dan ziet dat in die iCal affaire. Uhm, nu een ook in een extern onderzoek is aangekondigd door de Raad van toezicht van iCal, die overigens onder voorzitterschap staat van de CDA burgemeester Jeroen Akkermans van Eijsden-Margraten en de de voorzitter van de commissie die het onderzoek moet gaan doen.

[00:16:06]

Uhm is getrouwd met een oud CDA senator. Uhm. Dat ja, ze zeggen dat het allemaal geen rol speelt. En en een euh, dat dat dat erevoorzitster. Euh. Van die commissie ook ja. Haar eigen carrière heeft en zelf geen lid is. En het bedoel. Dat snap ik maar alleen al voor V. Voor de schijn die hiermee wekt. En dat je daar geen oog voor hebt zegt denk ik op een iets.

[00:16:37]

En dat was er meer. Wil je reageren? Stuur dan een mailtje naar de dag en Radio 1 punt snel en morgen staat er aan het begin van de middag weer een nieuwe podcast voor je klaar. Fijne dag.